Wykorzystanie metody Castillo Moralesa u dzieci z zaburzeniami ssania i połykania

Twarz i motoryka jamy ustnej kształtują się już w życiu prenatalnym. Wynikiem prawidłowo rozwiniętej motoryki ustno-twarzowej są takie funkcje życiowe jak: pobieranie pokarmu, czynność jedzenia, umiejętności językowe, czyli rozumienie i mówienie oraz komunikacja, czyli relacje interpersonalne.
Zdrowy noworodek wykazuje prawidłowy rozwój anatomiczny i fizjologiczny, potrafi samodzielnie funkcjonować, to znaczy potrafi samodzielnie oddychać, przyjmować pokarm, spać, reagować prawidłowo na bodźce, słyszeć, widzieć oraz nawiązywać proste relacje ze swoim opiekunem, rodzicem czy bliskimi. Zaburzenia w rozwoju którejś z tych funkcji spowodowane są zwykle przez nieprawidłową pracę układu nerwowego i mają hamujący, negatywny wpływ na dalszy rozwój psychiczny oraz motoryczny dziecka.
Odruchy niemowlęce pojawiają się i rozwijają już w okresie prenatalnym, a dojrzewają i integrują się wraz z upływem okresu niemowlęcego. Odruchy te muszą być zintegrowane po to, by schematy ruchów związanych z funkcjami, które mają spełniać mogły prawidłowo funkcjonować.

Metoda

Twórcą metody jest Radolfo Castillo Morales, dziecięcy neurolog, fizjoterapeuta, który swoją metodę rozwinął na bazie doświadczeń zdobytych podczas pracy z Bertą Bobath oraz Vaclavem Vojtą. Sama metoda została zaczerpnięta z obserwacji zwyczajów pierwotnych mieszkańców Ameryki Łacińskiej w obcowaniu z niemowlętami i małymi dziećmi. Zauważył, że tamtejsze matki mają bardzo dobry kontakt wzrokowy i dotykowy z dziećmi, co powoduje ich prawidłowy rozwój. Metoda powstała w latach siedemdziesiątych XX wieku, kiedy Castillo był założycielem Centrum Dziecięcej Rehabilitacji w Argentynie [10, 11, 12].
Metoda zawiera w sobie elementy terapii Bobath, Vojty, ale również terapii manualnej i jej celem jest stymulacja i usprawnianie motoryki dziecka, prawidłowe ustawienie żuchwy, wyrównanie zaburzeń ssania, połykania, żucia, gryzienia, oddychania, rozwój prawidłowej mowy, poprawa symetrii twarzy, dążenie do uzyskania pionowej postawy ciała, przygotowanie mięśni do wykonywania ruchów mimicznych twarzy [10].

Dla kogo przeznaczona jest metoda?

Przede wszystkim w zaburzeniach neurologicznych, w wadach genetycznych oraz w zaburzeniach sensomotorycznych.
Przykłady:

• zaburzenia ssania,
• zaburzenia połykania,
• problemy z gryzieniem pokarmów,
• nadmierne ślinienie,
• niekontrolowane wysuwanie języka,
• nadwrażliwość dotykowa w sferze oralnej,
• zaburzenia oddychania,
• hipotonia mięśniowa,
• hipertonia mięśniowa,
• rozszczep podniebienia/wargi,
• wszelkie urazy w obrębie czaszki i/lub mózgu,
• porażenie nerwu twarzowego,
• wcześniactwo,
• dziecięce porażenie mózgowe,
• zespół Downa,
• zespół Pradera-Williego,
• zespół Pierre’a Robina,
• zespół Möbiusa [10, 11].

Koncepcja Moralesa składa się z trzech części:

1. Neuromotoryczna terapia rozwojowa (powstała na podstawie metody Bobath).
2. Ustno-twarzowa terapia regulacyjna (terapia orofacjalna, czyli stymulacja punktów w obrębie twarzy na podstawie metody Vojty i terapii manualnej).
3. Leczenie ortodontyczne (potrzebne, aby utrzymać efekty terapii) [10, 11].

Terapeuta siedzi na podłodze za dzieckiem w rozkroku, dziecko w pozycji leżenia tyłem, kładzie głowę między nogi terapeuty w celu stabilizacji i rozluźnienia. Jeżeli nie mamy możliwości położyć dziecka, możemy wykonywać terapię w pozycji siedzącej.
Małe dzieci układamy na swoich kolanach twarzą zwróconą do nas. Dorosłego pacjenta kładziemy na materacu, który znajduje się na podłodze [10, 11].
Ćwiczenia najlepiej wykonywać przed posiłkiem. Ćwiczenia zaczynamy od tzw. ciszy motorycznej, która rozpoczyna ćwiczenia wstępne i trwa ok. 30 se-
kund i ma na celu uspokojenie oraz wyciszenie dziecka.

• Terapeuta, kładzie jedną swoją rękę pod potylicę dziecka, natomiast drugą na jego klatkę piersiową, wykonując lekki ucisk (zdj. 1).
• Ręką, która trzyma potylicę wykonujemy lekkie rozciąganie karku, które powinno utrzymywać się podczas całej terapii (zdj. 2).
• Wykonujemy 10 wychyleń głowy do tyłu i przodu (zdj. 3).
• Na zakończenie należy pochylić i obrócić głowę dziecka na bok, następnie ułożyć ją w linii środkowej ciała (zdj. 4).

Po wykonaniu ćwiczeń wstępnych, wykonujemy stymulację punktów neuromotorycznych. Nie ma obowiązku wykonywania ćwiczeń wstępnych, istnieje możliwość rozpoczęcia od ćwiczeń zasadniczych. Terapeuta dopasowuje terapię indywidualnie do potrzeb dziecka [10, 11].
Terapeuta nadal jedną ręką trzyma potylicę dziecka, a drugą wykonuje stymulację punktów. Metoda ta polega na zastosowaniu odpowiednich, zmodyfikowanych technik masażu, takich jak rozcieranie, ugniatanie, głaskanie i wibracja, które mają za zadanie stymulację wybranych punktów neuromotorycznych w obrębie twarzy. Castillo Morales wyróżnił siedem takich punktów.

Punkty neuromotoryczne twarzy

• Punkt gładziny nosa.
• Punkt kąta oka.
• Punkt skrzydełka nosa.
• Punkt wargi górnej.
• Punkt kąta ust.
• Punkt bródki.
• Punkt dna jamy ustnej.

Zaleca się rozpoczęcie terapii od punktu dna jamy ustnej, następnie punkt bródki, wargi górnej i gładziny nosa, później w dowolnej kolejności stymulujemy punkty kąta oka, skrzydełek nosa oraz punkt kąta ust. Stymulacja każdego punktu z osobna trwa kilka sekund.

• Głaskanie – należy do technik uniwersalnych, stosowanych w wielu terapiach, polega na przesuwaniu tkanki, powolne ruchy głaskania obniżają napięcie w obrębie tkan...