Dlaczego tak ważna jest współpraca fizjoterapeuty z ortopedą i trenerem personalnym – na przykładzie choroby zwyrodnieniowej stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) w statystykach

„Problem jest wręcz kolosalny. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła poprzednią dekadę dekadą kości i stawów, uznając, że choroba zwyrodnieniowa stawów to epidemia XXI w. Szacuje się, że w Polsce cierpi na nią 8–9 mln ludzi. To już nie są małe liczby, staje się ona chorobą powszechną” – skomentował prof. Damian Kusz, kierownik Kliniki Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu w Górnośląskim Centrum Medycznym. 
Należy dodać, iż społeczeństwo polskie się starzeje, więc problem będzie się pogłębiał. W 1950 r. mediana wieku Polaków wynosiła ok. 25 lat, a w 2016 r. sięgała już 40 lat. GUS przewiduje, że w związku z postępem procesu starzenia się społeczeństwa polskiego w 2040 r. mediana wieku przekroczy 50 lat.
 

R e k l a m a

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów polega na zaburzeniu równowagi pomiędzy procesami degradacji i tworzenia chrząstki, co prowadzi do jej ubytku. ChZS może postępować przewlekle przez wiele, wiele lat i w początkowym etapie nie dawać żadnych objawów. W kolejnych stadiach, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, mogą się pojawiać poniższe symptomy:

• ból stawu – nasila się w czasie poruszania chorym stawem,
• tzw. sztywność poranna stawu – zwykle 5–10 min,
• sztywność i tzw. ból startowy, które występują w momencie podjęcia aktywności po okresie bezruchu,
• odgłos trzeszczenia w stawie związany m.in. ze zwiększonym tarciem powierzchni stawowych pozbawionych prawidłowej chrząstki stawowej,
• ograniczenie ruchomości w stawie,
• powiększenie obrysów stawu,
• niestabilność stawu.

Niestety, ChZS to choroba nieodwracalna. Można jednak spowolnić jej rozwój, a także zwalczyć towarzyszące jej objawy, stosując odpowiednią kurację. Najlepsze efekty uzyska się, jeśli połączy się metody niefarmakologiczne z farmakologicznymi pod okiem specjalistów, tj. lekarza, fizjoterapeuty i trenera personalnego. 
Choroba zwyrodnieniowa stawów kojarzy się z podeszłym wiekiem. Tak naprawdę jednak pracuje się na nią w młodości. Wszelkie urazy, nawyki żywieniowe, brak ruchu, nadmierne kilogramy i inne czynniki mają znaczący wpływ na to, jak szybko pojawią się pierwsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawów. Dlatego tak ważne jest korzystanie z usług trenera personalnego i fizjoterapeuty, którzy pomogą rozwinąć prawidłowe nawyki ruchowe. Ogromne znaczenie ma także wczesna diagnostyka choroby zwyrodnieniowej stawów oraz konsultacje u lekarza ortopedy czy reumatologa.

Rekomendacje leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów

Rekomendacje leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów ustalają Towarzystwa Reumatologiczne. Piramida z prawej została stworzona przez EULAR (Europejską Ligę do Walki z Chorobami Reumatycznymi).
Piramidę czyta się od dołu, tj. każdą terapię choroby zwyrodnieniowej stawów rozpoczyna się od metod niefarmakologicznych (m.in. od redukcji wagi poprzez odpowiednią dietę i ćwiczenia fizyczne czy od fizjoterapii). Na tym etapie ogromnym wsparciem dla chorego jest współpraca z trenerem personalnym i fizjoterapeutą. 
Kolejnym krokiem jest włączenie (dodanie do metod niefarmakologicznych) doustnych leków przeciwbólowych. W pierwszym rzucie jest to paracetamol i leki z grupy tzw. SYSADOA – wolno działające leki objawowe w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Większość leków SYSADOA to leki na receptę zawierające siarczan chondroityny lub siarczan glukozaminy. Jedynym lekiem z tej grupy dostępnym bez recepty jest Piascledine zawierający opatentowane niezmydlające się frakcje z oleju awokado i soi (tzw. ASU). Piascledine wpływa na zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz poprawę ruchomości stawów. Pierwsze efekty obserwuje się już podczas drugiego miesiąca stosowania leku. Zalecany czas kuracji to trzy–sześć miesięcy. 
Następnie lekarz decyduje o włączaniu (dodawaniu) kolejnych grup leków z wyższych szczebli piramidy w zależności od stanu pacjenta. Na każdym etapie można uzupełnić leczenie o terapię miejscową (żele, spraye, plastry o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym) bądź dostawową (np. iniekcje z kwasu hialuronowego).
 

Podczas analizy powyższej piramidy już na pierwszy rzut oka widać, jak ważna jest równoczesna opieka lekarza ortopedy bądź reumatologa, fizjoterapeuty oraz trenera personalnego nad pacjentem z ChZS. Lekarz, zalecając obok leczenia farmakologicznego metody niefarmakologiczne, kieruje pacjenta do fizjoterapeuty i zaleca równocześnie odpowiednią dietę i ćwiczenia, które pomogą zrzucić pacjentowi zbędne kilogramy i nie obciążą stawów, tylko wzmocnią mięśnie stabilizujące staw. Trener pomoże ułożyć jadłospis tygodniowy oraz harmonogram ćwiczeń. Ponadto doradzi, jak wykonywać poszczególne ćwiczenia tak, aby nie obciążać objętego chorobą stawu. Natomiast fizjoterapeuta pomoże pacjentowi odblokować napięte bądź unieruchomione partie ciała, które wymagają wzmocnienia i ćwiczeń. Dzięki kompleksowej opiece chory szybciej poczuje ulgę i zmotywuje się do utrzymania zdrowego trybu życia, tak ważnego przy chorobie zwyrodnieniowej stawów. 

Pismiennictwo

1. Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Reumatologia – Medycyna Praktyczna 2017.
2. Dane statystyczne GUS, 2018.
3. Leeb B., Overview of the EULAR Recommendations for the Management of Osteoarthritis, Touch Briefings 2009: 18–20.
4. Woroń J., Pacjent z chorobą zwyrodnieniową stawów – co jeszcze możemy zrobić?, Terapia 2018; 3 (362): 82–85.
5. Głuszko P. i wsp., Skuteczność niezmydlających się frakcji olejowych z awokado i soi w rutynowym leczeniu modyfikującym objawy choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych w Polsce. Otwarte, prospektywne, 6-miesięczne badanie obserwacyjne, Reumatologia 2016; 54 (5): 217–226.