Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego w medycynie chińskiej

PMS został zdefiniowany jako zespół objawów pojawiających się po owulacji, czyli od kilku do kilkunastu dni przed miesiączką, i znikających samoistnie podczas krwawienia. Czas ich trwania jest zmienny, mogą się one utrzymywać od 1 do 14 dni. Symptomy mogą mieć charakter fluktuacyjny i zmieniać się z miesiąca na miesiąc oraz mieć różny stopień nasilenia.

Występujące powszechnie objawy można podzielić na kilka kategorii. Najczęściej spotykane są symptomy: ze strony układu pokarmowego, związane z gospodarką wodną organizmu, gorąca we krwi (jest to jeden z syndromów w medycynie chińskiej), chorobowe oraz brak równowagi emocjonalnej. Poniżej wymienione zostały najczęstsze objawy oraz propozycje punktów akupunkturowych, które mogą być zastosowane w leczeniu.

1. Objawy ze strony układu pokarmowego:

• biegunka, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty, pełność w nadbrzuszu, niekontrolowane jedzenie,
• stosowane punkty akupunkturowe: Liv 3, LI 4, Sp 14, St 24, St 25, St 41.

2. Objawy związane z gospodarką wodną organizmu:

• obrzęki, przybieranie na wadze, ociężałość,
• stosowane punkty akupunkturowe: Liv 3, Sp 9, Lu 5, SJ 5, GB 41, St 28, Ren 9.

3. Objawy gorąca we krwi oraz zbuntowanego przepływu:

• krwawienia z nosa, pokrzywka, zaczerwienione oczy, trądzik, wykwity skórne, świąd, zawroty głowy, owrzodzenia jamy ustnej,
• stosowane punkty akupunkturowe: Liv 2, Liv 3, LI 11, Sp 10, PC 6-8.

4. Objawy chorobowe:

• przeziębienie, grypa,
• stosowane punkty akupunkturowe: Lu 1, Lu 7, Lu 8, LI 4, LI 11, LI 15, SJ 5.

5. Brak równowagi emocjonalnej, w szczególności:

• depresja, złość, wybuchy płaczu, podrażnienie, zmiany nastroju, zmęczenie, wrogość,
• stosowane punkty akupunkturowe: Liv 3, LI 4, Du 20, Yin Tan, Liv 2, Ren 6, Sp 6, Pc 6.

W medycynie zachodniej etiologia PMS pozostaje niejasna, jednak prawdopodobnie przyczyną objawów są zaburzenia hormonalne pojawiające się pod koniec cyklu miesiączkowego. Do czynników mających wpływ na wystąpienie PMS można zaliczyć: depresję, choroby psychiczne lub alkoholizm w wywiadzie rodzinnym, zakończenie długotrwałej antykoncepcji doustnej, niestabilne poziomy progesteronu lub estrogenu, niedobór minerałów lub witamin oraz wysoki poziom prostaglandyn.

Jeżeli chodzi o leczenie, dotychczas nie udało się znaleźć zadowalającego rozwiązania. Wśród stosowanych terapii należy wymienić: leczenie hormonalne (progesteron, testosteron, doustną antykoncepcję), leki przeciwbólowe i suplementy (NLPZ, witaminy, leki uspokajające, antydepresanty) oraz inne techniki (akupunktura, joga, hipnoza, psychoterapia, leczenie dietetyczne). W tym artykule oczywiście skupiamy się na leczeniu PMS za pomocą akupunktury. 

Diagnoza i leczenie w TCM

Aby odpowiednio leczyć i diagnozować pacjentki, niezbędne jest zrozumienie przebiegu meridianów, chińskiej fizjologii cyklu miesiączkowego (zdj. 1) oraz zasad leczenia wybranych zaburzeń. Rozpoczynając od początku cyklu miesiączkowego, w TCM przyjmuje się, że czas po menstruacji jest czasem względnego niedoboru krwi oraz Yin. Pierwsze dwa tygodnie są przeznaczone na uzupełnienie tych substancji, po czym dochodzi do owulacji oraz do przemiany Yin w Yang. Następnie zachodzi aktywizacja Qi wątroby i nerek (czas przed miesiączką). Przebieg menstruacji wskazuje na stan Qi i krwi. Jeżeli przebiega ona bezboleśnie, substancje te przepływają swobodnie i występują w odpowiedniej ilości.

Dodatkowo w medycynie chińskiej istnieje następujące powiedzenie: U dojrzewającej kobiety obwiniaj nerki, u młodej dorosłej obwiniaj wątrobę, a u starszej kobiety obwiniaj śledzionę. Oznacza to, że problemy ginekologiczne w wieku nastoletnim najczęściej wynikają z zaburzeń nerek i poprzez ten meridian powinny być leczone. W wieku 21–35 lat najczęściej za zaburzenia odpowiada wątroba, a w starszym wieku problemy wynikają z wyczerpania śledziony (zdj. 2).

Jeżeli chodzi o sam zespół napięcia przedmiesiączkowego, to bardzo często widać w nim wzorce z udziałem zastoju Qi wątroby, wśród których należy wymienić: zastój Qi wątroby z niedoborem Yin i krwi, dysharmonię pomiędzy wątrobą, śledzioną i żołądkiem oraz ogień wątroby. Zastój Qi powstaje na podłożu względnego niedoboru krwi, która przed miesiączką gromadzi się w macicy. Doprowadza to do zaburzeń pomiędzy Yin i Yang, meridianami Ren i Chong oraz pomiędzy wątrobą, śledzioną i nerkami.

Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego składa się z dwóch komponentów. Z jednej strony przed miesiączką i w jej trakcie terapeuta może leczyć objawy utrudniające funkcjonowanie pacjentki, a z drugiej – pacjentka powinna zostać zdiagnozowana (rozpoznanie dominującego syndromu), a następnie leczona jeden–dwa razy w tygodniu w ciągu całego cyklu miesięcznego.

Dodatkowo przebieg leczenia można uzależnić od nasilenia objawów.

• Lekkie przypadki – leczenie rozpoczyna się od pięciu do siedmiu dni przed miesiączką. Leczenie codziennie do początku krwawienia.
• Średnio nasilone przypadki – leczenie od momentu owulacji. Od trzech do sześciu zabiegów do trzeciego dnia oraz jeszcze jeden–dwa zabiegi pomiędzy czwartym dniem a owulacją.
• Nasilone przypadki – leczenie przez cały miesiąc. Dwa–trzy zabiegi w tygodniu przez pierwszy miesiąc z dodatkowymi zabiegami tydzień przed miesiączką. Podczas drugiego miesiąca leczenie jeden–dwa razy w tygodniu.

Pomimo uzyskania poprawy i ustąpienia objawów leczenie należy kontynuować raz w tygodniu przez kolejne trzy miesiące, w szczególności jeżeli zespół napięcia przedmiesiączkowego utrzymywał się przez wiele lat lub miesięcy. 

Akupunktura    

Zazwyczaj podczas jednego zabiegu nakłuwa się od czterech do sześciu punktów akupunkturowych i zostawia się igły na 20–30 min. Aby wzmocnić efekt nakłucia, można stosować określone wzorce akupunkturowe promujące krążenie Qi. Zalicza się do nich figurę 8, okrąg i jego centrum lub zygzak.

Figura 8 polega na wyborze od czterech do pięciu punktów akupunkturowych, z których jeden znajduje się w okolicy pępka, a pozostałe na kończynach. Na każdej kończynie nakłuwa się jeden punkt. Energia, wędrując przez tak rozłożone igły, porusza się w kształcie ósemki. Zygzak z kolei jest asymetrycznym sposobem nakłuwania, w którym wędrując od góry, wybiera się punkty na ciele tak, aby po nakłuciu powstała łamana (np. punkt po lewej na łokciu, po prawej na nadgarstku, po lewej na biodrze lub na brzuchu, po prawej w okolicy kolana i po lewej w okolicy stopy). Takie nakłucia wprowadzają więcej ruchu energii niż nakłucia symetryczne, więc są w stanie szybciej przełamać zastój Qi wątroby.

Zastosowanie moksy w leczeniu    

Oprócz klasycznej akupunktury przy występowaniu napięcia i bólu w dole brzucha zaleca się stosowanie moksy, w szczególności jeżeli cała okolica podbrzusza jest chłodna. Na zdj. 3 przedstawiony został zestaw niezbędny do wykonania moksy na brzuchu: zapalniczka, pudełko na moksę, moksa zielona oraz kadzidełko do jej odpalania. W pudełku na moksę należy umieścić niewielką ilość moksy oraz podpalić ją w paru punktach. Pokrywę umieszcza się tak, aby dym mógł swobodnie wydostawać się z pudełka, a jednocześnie dostęp do tlenu był ograniczony (zdj. 4). Dzięki takiemu ułożeniu pokrywy moksa spala się przez długi czas i nie nagrzewa do bardzo wysokich tem...