Paraplegia – przyczyny, leczenie, rehabilitacja

Czym jest paraplegia?

Paraplegia to schorzenie neurologiczne, w którym dochodzi do upośledzenia funkcji sensorycznych pary kończyn, najczęściej dolnych. U podstawy tej choroby leży uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym lub lędźwiowym kręgosłupa. Do uszkodzenia rdzenia może doprowadzić wiele przyczyn, są to m.in.:

• Urazy i wypadki komunikacyjne – stanowią przyczynę aż 50 procent wszystkich paraplegii. Według danych statystycznych dotyczy głównie mężczyzn między 16 a 30 rokiem życia. 
• Dziedziczna paraplegia spastyczna – na skutek wady genetycznej dochodzi do uszkodzenia dróg piramidowych. Jest to rzadka choroba, dotykająca ok. 3 na każde 100 000 osób. Może objawiać się w różnym wieku, a objawy rozwijają się stopniowo.¹²
• Mózgowe porażenie dziecięce.
• Udar mózgu.
• Gruźlica.
• Kiła.
• Guzy rdzenia kręgowego.
• Stwardnienie rozsiane – w przypadku wystąpienia bardzo zaawansowanych zmian demielinizacyjnych.
• Choroba Heinego-Medina, czyli wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego.³

Objawy paraplegii

Objawy paraplegii mogą mieć różny stopień nasilenia – od częściowego niedowładu aż do całkowitego braku czucia i możliwości ruchu kończynami. Wszystko zależy od tego, w którym miejscu rdzenia kręgowego doszło do uszkodzenia oraz w jakim stopniu. Głównym objawem paraplegii jest symetryczne porażenie oby kończyn i występowanie co najmniej jednej dysfunkcji narządu miednicy mniejszej – np. pęcherza moczowego lub zwieraczy odbytu. Skutkować to może nietrzymaniem moczu, stolca, a u mężczyzn dodatkowo utratą osiągnięcia wzwodu i wytrysku.
 

Powikłania paraplegii

Powikłania paraplegii głównie wynikają z zaniechania rehabilitacji i nieodpowiedniej pielęgnacji chorego. Są to m.in. odleżyny, zaniki mięśniowe, przykurcze stawowe, incydenty zakrzepowo-zatorowe, zapalenie płuc, depresja oraz inne zaburzenia natury psychicznej wynikające z braku odpowiedniego wsparcia chorego w nowej sytuacji życiowej.⁴

Paraplegia – leczenie

Leczenie tego typu niedowładu zależne jest od przyczyny i charakteru zaburzenia. W wielu przypadkach paraplegia niestety jest nieodwracalna, a u niektórych pacjentów pomocne bywa jedynie stosowanie leków przeciwbólowych oraz o działaniu miorelaksacyjnym. W leczeniu spastyczności towarzyszącej paraplegii zastosowanie mają również iniekcje z toksyny botulinowej oraz podawanie baklofenu.⁵ W przypadku spastyczności miejscowej może zostać zaproponowany zabieg ortopedyczny.⁶ Prowadzone są również badania nad skutecznym lekiem odwracającym objawy i skutki paraplegii.

Rehabilitacja paraplegii

Z uwagi na ograniczone możliwości leczenia, specjalistyczna rehabilitacja jest podstawą, aby przystosować chorego do życia z niepełnosprawnością. Celem fizjoterapii jest zachowanie masy mięśniowej, regeneracja włókien mięśniowych oraz zapobieganie przykurczom. Ćwiczenia rehabilitacyjne powinny zostać wprowadzone jak najwcześniej po postawieniu diagnozy lub po wystąpieniu urazu. Wczesna fizjoterapia nie tylko zmniejsza nasilające się objawy neurologiczne, ale również pozwala na ich skuteczną kompensację. Rodzaj ćwiczeń zależny jest m.in. od stanu ogólnego pacjenta, siły jego mięśni oraz diety.

W pierwszych tygodniach rehabilitacji ćwiczenia powinny skupiać się na grupach mięśni niedotkniętych niedowładem, ze stopniowo wprowadzanym obciążeniem. Niezwykle ważna jest również pionizacja i trening chodu, aby pacjent nie utracił sprawności fizycznej. Może być ona wykonywana z pomocą m.in. parapodium, letorów, łusek lub protez opaskowoszynowych.⁷ Do reedukacji chodu może służyć również tzw. egzoszkielet ReWalk 5.0 – stosunkowo nowe urządzenie umożliwiające wstawanie, siadanie, wschodzenie i schodzenie ze schodów. Dedykowane jest ono nie tylko osobom z paraplegią, ale także hemiplegią i tetraplegią.⁸

W leczeniu niedowładów mięśniowych popularne jest stosowanie takich metod neurofizjologicznych jak PNF, Bobath oraz metoda Vojty.⁹ Co więcej, pacjentowi z paraplegią powinna zostać zapewniona pomoc psychologiczna, a rodzinę chorego nauczyć jak postępować z taką osobą, aby zapewnić jej jak najlepszy możliwy komfort życia.

Bibliografia:

1. Brylak K., Paraplegie spastyczne – czym są?, https://www.forumneurologiczne.pl/artykul/paraplegie-spastyczne-czym-sa/27201
2. Żywienie ma znaczenie, Paraplegia – co to jest? Rodzaje i rehabilitacja,   https://zywieniemaznaczenie.pl/paraplegia-co-to-jest-rodzaje-i-rehabilitacja/
3. Portal fizjoterapeuty, Paraplegia,  https://fizjoterapeuty.pl/urazy/paraplegia.html
4. Luszawski J., Neurochirurgiczne możliwości leczenia spastyczności, http://www.osw.dabrowa.pl/wp-content/uploads/2018/02/WWRPorNeurochirurgMozliwosci.pdf
5. Pietkun Katarzyna, Siminska Joanna, Stępowska Justyna, Dejewska Jolanta, Lewandowska Anna, Porzych Piotr, Nowacka Krystyna, Beuth Wojciech, Pielęgnacja i usprawnianie osób z paraplegią i tetraplegią, Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(8):427-438. eISSN 2391-8306  https://zenodo.org/record/60794/files/3778.pdf
6. Modernreh, ReWalk - Ultranowoczesny egzoszkielet do terapii chodu,  http://www.modernreh.pl/rewalk-nowoczesna-diagnostyka-fizjoterapia-1/
7. Portal fizjoterapeuty, Niedowład,  https://fizjoterapeuty.pl/schorzenia/niedowlad.html