Lateralizacja rzepki – skuteczne ćwiczenia

Lateralizacja rzepki to nic innego jak zbaczanie rzepki z jej prawidłowego toru ruchu w stronę boczną. W takiej sytuacja boczna powierzchnia rzepki nadmiernie uciska kłykieć boczny kości udowej.  Dolegliwość ta najczęściej dotyka osoby aktywne fizyczne – amatorsko lub zawodowo uprawiające sporty wymagające częstego zginania stawu kolanowego. Są to takie dyscypliny jak kolarstwo, narciarstwo, piłka nożna i tenis.

Lateralizacja rzepki – przyczyny

Istnieje wiele przyczyn lateralizacji rzepki. Rzadko spotykaną, choć możliwą przyczyną są anatomiczne nieprawidłowości budowy części kostnych. Wtedy mówimy o wrodzonej lateralizacji rzepki, u podłoża której leżą predyspozycje genetyczne. W takim przypadku najważniejsza jest wczesna diagnoza i podjęcie ćwiczeń mających na celu profilaktykę uszkodzeń chrzęstnych.

Dysfunkcja w stawie rzepkowo-udowym może być spowodowana dysbalansem mięśniowym części bocznych i przyśrodkowych mięśnia czworogłowego i pasma biodrowo-piszczelowego, wysokim ustawieniem rzepki lub pourazowym uszkodzeniem przyśrodkowego troczka rzepki. Kolejną przyczyną tej bolesnej dolegliwości bywa patologiczne ustawienie miednicy, co skutkuje pojawieniem się dysbalansu mięśniowego. Lateralizacja rzepki bywa również problemem osób z koślawością kolan, stopą płasko-koślawą i zaburzoną osią kończyny dolnej.  

Objawy lateralizacji rzepki

Początkowo lateralizacja rzepki może powodować dolegliwości bólowe jedynie podczas znacznego wysiłku. Z czasem jednak bóle ulegają nasileniu, a chodzenie po schodach, wędrówki górskie oraz przysiady stają się bardzo uciążliwe. Poza dolegliwościami bólowymi nasilającymi się przy zginaniu obciążanego stawu, słyszalne mogą być krepitacje.

W badaniu fizykalnym stwierdza się ból okolicy pod- i przyrzepkowej, sztywność w stawie, tarcie podrzepkowe i zmniejszenie przesuwalności rzepki w płaszczyźnie czołowej. Z czasem może dojść do zmian w nerwach bocznych troczków rzepki, a nawet chondromalacji rzepki i zmian zwyrodnieniowych.

Rozpoznanie i metody leczenia lateralizacji rzepki kolanowej

Aby rozpoznać zespół nadmiernego przyparcia rzepki konieczne jest wykonanie badania radiologiczne stawu kolanowego w płaszczyźnie czołowej przy różnych kątach zgięcia kolana. Zlecone może być również badanie USG lub w niektórych przypadkach rezonans magnetyczny. Jeśli w trakcie wykonywania ruchów nie dochodzi do zwichnięć, podstawą leczenia jest rehabilitacja oraz stosowanie specjalnych ortez/stabilizatorów. W przypadku bardzo silnych objawów bólowych pomóc mogą leki i maści przeciwzapalne oraz krioterapia. Jeśli jednak lateralizacja rzepki jest zaawansowana, koniecznie okazać się może leczenie operacyjne.

Najlepsze ćwiczenia na lateralizację rzepki

Celem ćwiczeń rehabilitacyjnych jest przywrócenie rzepce prawidłowego toru ruchu w bruździe międzykłyciowej oraz zmobilizowanie jej ruchu – rozciągnięcie przykurczonych bocznych struktur stabilizujących rzepkę. Rehabilitacja lateralizacji rzepki polega na specjalnych ćwiczeniach wzmacniających i rozciągających poszczególne grupy mięśni. Są to między innymi:

• ćwiczenia rozciągające pasmo biodrowo-piszczelowe i mięsień czworogłowy uda

Przykurcz pasma biodrowo-piszczelowego i mięśnia napinacza powięzi szerokiej jest ściśle związany z rozwojem zespołu bocznego przyparcia rzepki. Korzystne dla osób z lateralizacją rzepki będą ćwiczenia z uwalnianiem zarówno przedniej, jak i tylnej części pasma biodrowo-piszczelowego. Rozluźnienie pasma biodrowo-lędźwiowego można uzyskać również przez rolowanie piłeczką do mobility lub zaciśniętą pięścią/kciukami.

• ćwiczenia wzmacniające głowę przyśrodkową mięśnia czworogłowego uda

W celu wzmocnienia głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda można wykonywać ćwiczenie „krzesełko przy ścianie” w wersji zmodyfikowanej, tzw. poza utrzymywaniem pozycji krzesełka przez min. 30 sekund należy mocno dociskać do ściany odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Kolejnymi efektywnymi ćwiczeniami jest odwodzenie nogi w pozycji stojącej z oporem gumy oraz wypady w przód z ketlem nad głową.

• ćwiczenia rozluźniające troczki boczne
   
• ćwiczenia na niestabilność stawu rzepkowo-udowego

Aby poprawić sprawność stawu rzepkowo-udowego warto maszerować w miejscu z taśmą pod kolanem, chodzić stopa za stopą w przód i w tył oraz wykonywać przysiady z kolanami odkręconymi na zewnątrz.

Poza ćwiczeniami zaleconymi przez fizjoterapeutę, pacjent może ćwiczyć sam w domu na przykład na rowerze zwykłym lub stacjonarnym. Odpowiednio dobrane i wykonywane ćwiczenia znacząco zmniejszą uporczywe dolegliwości i ryzyko konieczności wykonania zabiegu operacyjnego w przyszłości.

Bibliografia:

1. Multimed, Lateralizacja rzepki, https://multimed.pl/aktualnosci/lateralizacja-rzepki-multi-med
2. Mirosław Szarzyński, Lateralizacja rzepki, https://www.drszarzynski.pl/kolano/lateralizacja-rzepki/
3. Portal fizjoterapeuty, Lateralizacja rzepki, https://fizjoterapeuty.pl/ortopedia/lateralizacja-rzepki.html
4. Fizjoinformator, Zespół bocznego przyparcia rzepki, https://www.fizjoinformator.pl/zespol-bocznego-przyparcia-rzepki/
5. Wojciech Dubaj, Postępowanie rehabilitacje w bocznym przypadku rzepki, https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/postepowanie-rehabilitacyjne-w-bocznym-przyparciu-rzepki
6. Rafał Mikusek, Ortopediainfo.pl, http://ortopediainfo.pl/lateralizacja-rzepki/#Lateralizacja_rzepki_8211_leczenie_zachowawcze