Postępowanie usprawniające pacjentów ze spastycznością kończyny górnej po udarze mózgu, leczonych toksyną botulinową

Napięcie mięśniowe nierozerwalnie wiąże się z ruchem. Musi być ono wystarczająco niskie, aby nie zaburzać struktury ruchu, i dostatecznie wysokie, aby zapewnić ruch przeciwko sile ciążenia lub innemu oporowi zewnętrznemu.

Spastyczność – definicja

Spastyczność jest – oprócz dystonii i sztywności parkinsonowskiej – jedną z form wzmożonego napięcia mięśniowego. Jest elementem zespołu uszkodzenia górnego neuronu ruchowego i zazwyczaj nie występuje jako izolowane zjawisko. Może być manifestacją kliniczną wielu schorzeń, w których dochodzi do uszkodzenia dróg korowo-rdzeniowych (udar mózgu, stwardnienie rozsiane, uszkodzenia rdzenia kręgowego). Spastyczność należy rozpatrywać na polu neurofizjologicznym oraz funkcjonalnym. W ujęciu neurofizjologicznym spastyczność stanowi jeden z rodzajów wzmożonego napięcia mięśniowego i charakteryzuje się wygórowanym tonicznym odruchem na rozciąganie mięśnia, zależnym od prędkości rozciągania (definicja Lance’a). Hiperaktywność ta jest spowodowana uszkodzeniem składowej drogi motorycznej (górnego neuronu ruchowego) przewodzącej ruch dowolny, znajdującej się w korze mózgu, bądź uszkodzeniem drogi nerwowej łączącej górny motoneuron z dolnym motoneuronem, znajdującym się w jądrach podstawy lub w rogach przednich rdzenia kręgowego. W prawidłowych warunkach zespoły mięśniowe zdrowego człowieka uczestniczą w ruchu w określonym porządku czasowym, przestrzennym i ilościowym, tak aby stał się on najłatwiejszy, najszybszy i najdokładniejszy [5]. We wzorcu spastycznym aktywizowanych jest zbyt dużo mięśni, kolejność ich skurczów jest różna od normy, a siła skurczu jest nieadekwatna do potrzeb.

Spastyczność – mechanizm działania

W kończynie górnej po udarze czy urazie mózgu zazwyczaj dochodzi do przewagi mięśni zginaczy, z przywiedzeniem i rotacją wewnętrzną kończyny górnej, zgięciem w stawie łokciowym, pronacją i niekiedy supinacją, zgięciem nadgarstka i palców, ze szczególnym upośledzeniem funkcji ręki i zgięciem, przywiedzeniem i przeciwstawieniem kciuka (wzorzec określany jako „kciuk w dłoni” – thumb in palm).
W kończynie dolnej mięśniami antygrawitacyjnymi są prostowniki i najczęściej po udarze mózgu dochodzi do nadmiernego wyprostu w stawie kolanowym i stawie skokowym z jego rotacją wewnętrzną. Jest to niekorzystne ze względu na zaczepianie stopą podczas chodzenia, zmniejszenie powierzchni podparcia z ryzykiem zaburzeń równowagi i upadków [6]. 
Z punktu widzenia fizjoterapeutycznego spastyczność należy rozpatrywać w ujęciu funkcjonalnym jako zaburzenie napięcia mięśniowego ze wzmożeniem odruchów, ale zależne od występujących po incydencie neurologicznym (udarze) patologicznych reak...