Zastosowanie metody biofeedbacku w terapii skolioz niskostopniowych – wprowadzenie do metody SKOL-AS – część 1

Terapia pacjentów z idiopatyczną skoliozą uzależniona jest od wieku oraz okresu wzrostu pacjenta, kąta skrzywienia oraz jego kierunku, a także typu skoliozy oraz ryzyka progresji [3]. 
Wytyczne Society of Scoliosis Orthopedic Rehabilitation and Treatment (SOSORT) precyzyjnie określają kierunki terapii, które powinny być zawsze zindywidualizowane [4]. Wśrod stosowanych metod wyróżnia się obserwację, kinezyterapię [5], gorsetowanie [6, 7], terapię manualną [8] oraz leczenie operacyjne [9].
Kinezyterapia, a ściślej ćwiczenia specyficzne dla skolioz (Physiotherapeutic Scoliosis Specific Exercise – PSSE) mają udokumentowaną skuteczność terapeutyczną oraz są w Europie powszechnie stosowane [10–13]. Głównym celem ćwiczeń jest zmniejszenie ryzyka progresji oraz poprawa kontroli posturalnej pacjentów [13, 14]. Zasadniczym elementem stosowanych ćwiczeń jest nauka pacjenta utrzymania aktywnej autokontroli i elongacji kręgosłupa. 
Budowanie prawidłowych wzorców ruchowych oraz postawy w przypadku skolioz idiopatycznych wymaga długotrwałego i precyzyjnego treningu. Występowanie niskostopniowej skoliozy w odcinku lędźwiowym może skutkować zwiększeniem lordozy lędźwiowej w pozycji stojącej [15]. Zastosowanie urządzeń pomiarowych, które dostarczają pacjentowi informację zwrotną o poprawności autokorekcji, przyspieszają proces edukacji oraz umożliwiają precyzyjną kontrolę terapii [16]. 
Istnieją doniesienia o skuteczności w utrzymaniu autokontroli postawy dzięki urządzeniom z dźwiękowym alarmem reagującym na niepożądaną zmianę pozycji [17]. Aparat SKOL-AS jest nowatorskim urządzeniem zawierającym elementy metody biofeedback, czyli informacji zwrotnej dla pacjenta o wartości siły korekcyjnej wywieranej przez pacjenta na stabilizery w trakcie ćwiczeń (widocznej na manometrach). Pomysłodawcy urządzenia opracowali również metodologię i koncepcję terapii [18, 19]. 
Celem pracy jest przedstawienie trójpłaszczyznowej terapii skolioz niskostopniowych z użyciem aparatu SKOL-AS. 

Opis metody badań 

Metoda trójpłaszczyznowej terapii skolioz połączona z biofeedbackiem – SKOL-AS
Do terapii skolioz w pozycji leżącej i siedzącej wykorzystuje się aparat SKOL-AS, który jest skonstruowany z elementów stabilizujących oraz korygujących tułów pacjenta (zdj. 1). W skład elementów stabilizujących wchodzą: dwie peloty stabilizujące miednicę, dwie peloty reklinujące, ustawiane w okolicy szczytu skrzywienia pierwotnego, dwie peloty po stronie wklęsłej skrzywienia połączone ze stabilizerem zakończonym manometrem oraz pelota umieszczana na szczycie głowy ze stabilizerem zakończonym manometrem (do terapii w pozycji siedzącej – zdj. 2). 

Terapię specjalistyczną prowadzi się przez okres minimum trzech miesięcy. Cykl terapii obejmuje 24 spotkania, które odbywają się dwa razy w tygodniu i trwają po 30 minut. Umiejscowienie pelot w płaszczyźnie czołowej podyktowane jest regionem występowania szczytu skoliozy i opiera się na wyniku zdjęcia RTG. W pierwszej kolejności ustawia się peloty stabilizujące w obrębie grzebieni biodrowych w celu stabilizacji miednicy. Pelota korygująca jest przykładana w okolicy szczytu łuku skrzywienia pierwotnego po stronie wypukłej. Po stronie wklęsłej przykłada się pelotę z manometrem, co umożliwia ocenę wzrokową w biofeedbacku przez pacjenta w celu skontrolowania pracy mięśni głębokich lub oddechu. W celu korekcji trójpłaszczyznowej stosuje się peloty derotacyjne. W pozycji siedzącej łańcuch zamknięty tworzy pelota na szczycie głowy połączona z manometrem umożliwiająca kontrolę wzrokową przez pacjenta w celu elongacji tułowia. Podczas pierwszych ośmiu spotkań pacjenci uczą się pracować z biofeedbackiem w pozycji leżenia tyłem. Pozostały czas, czyli 16 spotkań, jest przeznaczony do terapii w pozycji siedzącej. 

Ostatnie cztery sesje zawierają dodatkowo ćwiczenia autokorekcji postawy w pozycji stojącej przed lustrem. Praca efektywna wykonana przez pacjenta odbywa się przy włączeniu mięśni głębokich przez pacjenta, kontroli wzrokowej i uzyskaniu na manometrze > 40 mmHg. Ruch korekcyjny tułowia wraz z kontrolą wzrokową pacjenta na manometrze wynosi 5–10 sekund w różnych kombinacjach ćwiczebnych również z użyciem gum Thera-band i oporu po wklęsłej stronie skrzywienia dla wzmocnienia czynnego efektu korekcyjnego. Dodatkowo w terapii wykorzystuje się elementy metod Lehnert-Shrott oraz PNF.
Efekty terapii z użyciem aparatu SKOL-AS przedstawiono w kolejnej części artykułu.  

Dziękujemy wszystkim lekarzom oraz fizjoterapeutom, którzy mieli okazję z nami w...