Zintegrowane podejście fizjoterapeutyczne do pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów — od teorii do praktyki

Choroba zwyrodnieniowa (osteoarthritis – OA) jest najczęstszą chorobą układu ruchu. Częstość jej występowania w społeczeństwie rośnie wraz z wiekiem. Według niektórych źródeł można ją zdiagnozować u ponad połowy osób po 40. roku życia, natomiast u osób po 55. roku życia zmiany zwyrodnieniowe na zdjęciach radiologicznych można zobaczyć u 80% pacjentów [1]. Jeszcze do niedawna uważało się, że przewlekłe przeciążenie i upośledzenie biomechaniki w obszarze stawu prowadzi do zniszczenia chrząstki stawowej i wynikającego z tego stanu zapalnego, co z czasem dotyka również tkanki miękkie okołostawowe: torebkę stawową, otaczające staw więzadła, ścięgna i mięśnie. Skutkiem tego są ból i sztywność stawu, a następnie zniekształcenie jego obrysów oraz ograniczenie ruchomości. Wszystkie trzy składowe stawu: chrząstka stawowa, podchrzęstna warstwa kości i błona maziowa mogą być zmienione. Obecnie wiadomo, że OA jest znacznie bardziej złożonym procesem, składającym się z czynników zapalnych i metabolicznych [2]. 

Patogeneza choroby zwyrodnieniowej

Choroba zwyrodnieniowa stawów to schorzenie, które pierwotnie dotyka chrząstkę stawową.

Chrząstka stawowa pełni dwie podstawowe funkcje w obszarze stawów:

• ze względu na płyn stawowy, w którym jest zanurzona, umożliwia wykonywanie ruchów w stawie z minimalnym tarciem;
• jej lokalizacja w układzie kostnym (panewka, głowa kości tworząca staw) umożliwia równomierne rozłożenie obciążenia na powierzchniach stawowych. Możliwa jest wtedy amortyzacja sił wywołanych ciężarem ciała, a co za tym idzie – ochrona tkanki kostnej [3]. 

Chrząstka stawowa to struktura zbudowana z chrząstki szklistej. Jest sprężystą tkanką, która z łatwością się odkształca, może więc pełnić tak istotną funkcję w ochronie stawu. Grubość chrząstki stawowej jest największa w obrębie rzepki – wynosi ok. 6 mm, średnio wartość ta waha się w innych stawach od 0,5 mm do 2 mm. 

Panewka stawowa jest zbudowana z tkanki chrzęstnej, która jest miększa niż ta na głowie kości wchodzącej w staw. Grubość chrząstki jest największa w centrum głowy kości tworzącej staw (tam gdzie siły tarcia są największe), a w obrębie środka panewki jest cieńsza. Wraz z wiekiem oraz pod wpływem innych czynników dochodzi do procesu degeneracyjnego, w wyniku którego traci ona swoje właściwości amortyzacyjne [4]. Uszkodzona tkanka chrzęstna nie tworzy blizny jak inne tkanki, ubytki wypełniają się tkanką chrzęstnopodobną. Proces naprawczy przebiega natomiast na bardzo wielu poziomach: humoralnym, komórkowym i tkankowym. 

Dotychczasowe badania naukowe podają w wątpliwość zdolności regeneracyjne tkanki chrzęstnej. Niezmie...