Mechanika stawu skokowego
W pionowej postawie ciała długa oś stopy w położeniu prawidłowym jest ustawiona prostopadle zarówno do poprzecznej osi bloczka kości skokowej, jak i do linii ciężkości kończyny dolnej. To prawidłowe położenie stopy jest równocześnie położeniem wyjściowym dla ruchów w stawach skokowych.
W stawie skokowym górnym odbywają się ruchy kości skokowej w stosunku do goleni. Jest to typowy staw zawiasowy z poprzecznie ustawioną osią przebiegającą przez kostkę boczną nieco powyżej jej wierzchołka, przez środek bloczka kości skokowej i nieco poniżej kostki przyśrodkowej. Dokoła tej osi odbywają się ruchy zgięcia stopy ku górze, w kierunku grzbietowym, i ku dołowi, w kierunku podeszwowym, lub też przy ustalonej stopie na podłożu ruchy pochylenia goleni do przodu oraz prostowania. W położeniu wyjściowym bloczek kości skokowej wypełnia wklęsłą panewkę goleni. W zgięciu podeszwowym węższa, tylna część bloczka znajduje się między obiema kostkami goleni, w zgięciu grzbietowym odwrotnie – część przednia szersza. Z tego powodu w zgięciu grzbietowym obie kostki rozsuwają się nieco ku bokom, w zgięciu podeszwowym zaś mogą odbywać się nawet nieznaczne ruchy boczne kości skokowej. Zgięcie grzbietowe stopy jest hamowane przez napięcie mięśni łydki i napięcie tylnej ściany torebki wraz z tylnymi częściami odnośnych więzadeł oraz przez zetknięcie się szyjki kości skokowej z brzegiem przednim powierzchni stawowej kości piszczelowej. Zgięcie podeszwowe jest hamowane napięciem przednich mięśni goleni i przedniej ściany torebki stawowej wraz z przednimi częściami odnośnych więzadeł oraz oparciem się wyrostka tylnego kości skokowej o brzeg tylny powierzchni stawowej kości piszczelowej [1].
W stawie skokowym dolnym odbywają się ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do goleni i kości skokowej. Staw ten, w którym anatomicznie odróżnia się część przednią i część tylną, mechanicznie tworzy jedną całość i samodzielne ruchy w jednej z nich są niemożliwe. Wspólny ruch w obu częściach stawu skokowego dolnego odbywa się dokoła jednej osi „kompromisowej”. Oś ta biegnie od tyłu do przodu, z zewnątrz do wewnątrz i od dołu ku górze. Przebija ona kość piętową w jej części tylnej, krzyżuje zatokę stępu i opuszcza kość skokową w części przedniej i przyśrodkowej. Oś ruchu ustawiona jest więc skośnie, pod kątem ostrym do długiej osi stopy. Jej przebieg jest osobniczo bardzo zmienny. W tym ruchu kompromisowym w stawie skokowym dolnym odróżnia się trzy składniki:
REKLAMA
- zgięcie podeszwowe lub grzbietowe,
- przywodzenie lub odwodzenie,
- odwracanie (brzeg przyśrodkowy jest uniesiony, brzeg boczny opuszczony) lub nawracanie (brzeg przyśrodkowy jest opuszczony, brzeg boczny uniesiony) [1].
Zgięcie podeszwowe, przywodzenie i odwracanie zawsze łączą się ze sobą (ruch podobny do odwracania ręki); również sprzężone są ze sobą ruchy przeciwne: zgięcie grzbietowe, odwodzenie i nawracanie. Ruchy zgięcia i prostowania stopy w tym ruchu kompromisowym mogą zwiększać zakres odpowiednich ruchów w stawie skokowym górnym. Przez współpracę stawu skokowego górnego i stawu skokowego dolnego stopa osiąga – tak jak staw kulisty – swobodę ruchów trzech stopni. Ruchy stawu skokowego górnego są wykorzystywane podczas chodzenia, poruszania się do przodu; staw skokowy dolny dostosowuje stopę do nierówności podłoża [1].
Wielkość ruchów zgięcia
Zakres ruchów jest w znacznym stopniu zależny od ćwiczenia ruchów stopy i od wieku. Z wiekiem ruchomość stopy bardzo się zmniejsza. U osoby dorosłej zgięcie grzbietowe wynosi przeciętnie 45°, zgięcie podeszwowe – 60°. Ruch zgięcia w całości wynosi więc ok. 100°, przy czym na zgięcie w stawie skokowy...
