Niepełnosprawni pacjenci w zakładzie rehabilitacji leczniczej

Na początku należy wyjaśnić, kim jest osoba niepełnosprawna w świetle prawa, bowiem to właśnie prawo, a nie nasze przekonania/wyobrażenia, decyduje o takim statusie konkretnej osoby. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia „osoby niepełnosprawne to jednostki o naruszonej sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenia funkcjonalne sprawności lub aktywności życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwych dla nich ról społecznych”. 

W Polsce obecnie stosuje się definicję zawartą w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, według której niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Można wyodrębnić 
m.in. następujące rodzaje niepełnosprawności:

• fizyczna,
• psychiczna,
• sprzężona (współwystępowanie niepełnosprawności 
• fizycznej i psychicznej).

Osoby z niepełnosprawnością fizyczną (ruchową) to osoby z uszkodzonym narządem ruchu oraz osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych. Osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu stanowią w Polsce prawie połowę populacji osób niepełnosprawnych.

Dla uzyskania prawnego statusu osoby niepełnosprawnej w Polsce niezbędne jest spełnienie dwóch warunków: należy posiadać ubytek zdrowia i uzyskać stosowne orzeczenie. Bardzo istotne jest także określenie stopnia niepełnospraw-
ności.

Orzekanie i stopnie niepełnosprawności

Obecnie obowiązują dwa rodzaje orzecznictwa o niepełnosprawności, regulowane odrębnymi ustawami i prowadzone przez różne instytucje:

• do celów rentowych – orzecznictwo rentowe jest prowadzone przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
• do celów pozarentowych – orzecznictwo pozarentowe jest prowadzone przez zespoły do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.

Do 1997 r. funkcjonował w Polsce podział na grupy inwalidztwa. Obecnie dla celów pozarentowych należy posługiwać się tylko terminologią stopni niepełnosprawności. Prawo wyróżnia trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. 

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. 

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować za pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. 

Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. 

Zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności orzeka zawsze na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego albo instytucji pomocy społecznej. Istnieją następujące rodzaje zespołów orzekających o niepełnosprawności:

• powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja,
• wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja.

Stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe. 

Szczegółowe zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.

Szczególne uprawnienia pacjentów ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Ustawa z dnia 9 maja 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2018 r., poz. 932) określa szczególne uprawnienia świadczeniobiorców posiadających orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności w zakresie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. Ustawa powyższa weszła w życie 1 lipca 2018 r. i ma istotny wpływ na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w tym w zakresie rehabilitacji. Po zmianie przepisów od 1 lipca 2018 r. osoby niepełnosprawne ze znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskały dodatkowe przywileje związane z dostępem do świadczeń zdrowotnych gwarantowanych, czyli w systemie publicznego ubezpieczenia zdrowotnego. Ustawa wyżej wskazana przede wszystkim dokonuje zmian w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1510).

Zgodnie ze zmienioną treścią art. 47c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych m.in. świadczeniobiorcy posiadający orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach.

Należy przypomnieć, że do świadczeń opieki zdrowotnej zalicza się m.in.: 

• podstawową opiekę zdrowotną, 
• ambulatoryjną opiekę specjalistyczną (czyli poradnie specjalistyczne/ lekarzy specjalistów, w tym rehabilitacji leczniczej), 
• leczenie szpitalne (w tym oddziały rehabilitacji), 
• lecznictwo uzdrowiskowe, 
• rehabilitację leczniczą. 

Świadczenia rehabilitacji medycznej

Świadczeniobiorca w systemie publicznego ubezpieczenia zdrowotnego ma prawo do świadczeń rehabilitacji leczniczej realizowanych w warunkach:

1. ambulatoryjnych, które obejmują:
   • lekarską ambulatoryjną opiekę rehabilitacyjną realizowaną przez poradę lekarską rehabilitacyjną,
   • fizjoterapię ambulatoryjną realizowaną przez:
   • wizytę fizjoterapeutyczną,
   • zabieg fizjoterapeutyczny;
2. domowych, które obejmują:
   • poradę lekarską rehabilitacyjną,
   • fizjoterapię domową realizowaną przez:
   • wizytę fizjoterapeutyczną,
   • zabieg fizjoterapeutyczny;
3. ośrodka lub oddziału dziennego, które obejmują rehabilitację:
   • ogólnoustrojową, w tym dla określonych grup pacjentów,
   • dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego,
   • osób z dysfunkcją narzą...