Reakcje stowarzyszone jako jedna z przyczyn niesprawności funkcjonalnej pacjentów z zespołem piramidowym w przebiegu udaru mózgu

Synkinezy są tematem szczególnie interesującym ze względu na złożoność procesów patofizjologicznych, które za nimi stoją. Ciekawy jest również fakt występowania tego zjawiska w warunkach fizjologicznych. Z pewnością reakcje stowarzyszone nie są najpoważniejszym z objawów, które mogą pojawić się u pacjentów z uszkodzeniami układu piramidowego. Mimo to dokładniejsze przyjrzenie się ich wpływowi na funkcjonowanie pacjentów może pomóc w lepszym opracowaniu form terapii, których propozycję zawiera również niniejsza praca.

Reakcje stowarzyszone – etiologia

W literaturze naukowej reakcje stowarzyszone występują pod różnymi nazwami, takimi jak ruchy lustrzane czy synkinezy. Często tym samym pojęciem określa się podobne, lecz inne zjawiska. W niniejszej pracy pod pojęciem reakcji stowarzyszonych rozumie się występujące po stronie niedowładnej w wyniku uszkodzenia OUN patologiczne i wywoływane stresem bądź wysiłkiem ruchy będące wynikiem niewystarczającej kontroli posturalnej z powodu osłabienia mięśni tułowia.
Reakcje stowarzyszone występują w sytuacjach wymagających kontroli motorycznej w postaci ruchów kończyn we wzorcach charakterystycznych dla uszkodzeń górnego neuronu ruchowego. W kończynie górnej najczęściej obserwuje się ruch zgięcia, przywiedzenia i rotacji wewnętrznej w stawie ramiennym, zgięcia stawu łokciowego, pronacji przedramienia oraz zgięcia dłoniowego. W kończynie dolnej zwykle występuje wzorzec wyprostu, odwiedzenia i rotacji wewnętrznej stawu biodrowego, wyprostu stawu kolanowego oraz zgięcia podeszwowego i pronacji w stawie skokowym górnym i dolnym. Reakcja stowarzyszona może również objawiać się skurczem mięśni twarzy po stronie porażonej/niedowładnej [2, 3].
Występowanie reakcji stowarzyszonych jest związane z plastycznością układu nerwowego. Po pewnym (osobniczo różnym) czasie od przebytego udaru zaczyna powracać aktywność ruchowa w bezpośrednio zajętych częściach ciała. Część ruchów jest kontrolowana siłą woli (tzw. ruchy dowolne). W sytuacjach wymagających kontroli motorycznej mięśni tułowia, takich jak zmiany pozycji, kichanie, ziewanie, pojawiają się ruchy niekontrolowane, stowarzyszone z ruchami innych części ciała, które zaburzają fizjologiczne ruchy dowolne. Można je zaobserwować także w sytuacjach gwałtownego stresu, np. przy niespodziewanym hałasie [2, 3]. 
Ocena natężenia reakcji stowarzyszonych w niniejszej pracy została dokonana na podstawie metody Associated Reaction Rating Scale (ARRS), która klasyfikuje je w czterostopniowej skali (brak reakcji, reakcja łagodna, umiarkowana, silna). Analiza wybranych upoś...