Bodźce fizykalne w onkologii. System INDIBA w terapii pacjentów onkologicznych

Rehabilitacja onkologiczna jako integralna część opieki nad pacjentem z chorobą nowotworową

Rehabilitacja onkologiczna dotyczy chorych leczonych z powodu guzów litych i nowotworów układowych, niezależnie od fazy choroby oraz etapu i metody jej leczenia. Jest ona prowadzona na każdym etapie szpitalnym, sanatoryjnym i ambulatoryjnym u chorych leczonych chirurgicznie, radioterapią czy chemioterapią. Rehabilitacja jest integralną składową opieki nad pacjentem onkologicznym i w opiece paliatywnej. Obejmuje wiele procedur, które stanowią cenne uzupełnienie leczenia objawowego realizowanego w ośrodkach opieki [1, 2].

Choroba nowotworowa i skutki jej leczenia są powiązane z szeregiem zaburzeń zdrowia fizycznego i psychicznego, które dotykają pacjentów nawet wiele lat po zakończeniu leczenia. Powoduje to ograniczenie ich aktywności i obniżenie jakości życia. Rehabilitacja pacjentów onkologicznych przybiera różne formy w zależności od umiejscowienia choroby, jej zaawansowania oraz dolegliwości towarzyszących [3]. Głównym zadaniem fizjoterapii onkologicznej jest zmniejszenie ograniczenia sprawności fizycznej, wspomaganie powrotu do codziennej aktywności, poprawa jakości życia oraz łagodzenie dolegliwości w fazie terminalnej choroby.

Ponad 50% Europejczyków ze zdiagnozowaną obecnie chorobą nowotworową po pięciu latach będzie nadal żyło. Wskaźnik pięcioletnich przeżyć względnych, z uwzględnieniem wieku, dla raka piersi wynosi prawie 80%, dla raka gruczołu krokowego – 75%, a dla raka jelita grubego – prawie 55% [4, 5].

Aktualnie coraz częściej choroba nowotworowa lub konsekwencje jej leczenia są nie przyczyną zgłoszenia się pacjenta do terapeuty, a jedynie dolegliwością towarzyszącą. Dotychczas możliwości terapii ograniczały się do ćwiczeń fizycznych, masażu, terapii manualnej i w niektórych przypadkach do fizykoterapii po konsultacji z lekarzem onkologiem [6]. Specyficzna sytuacja pacjenta onkologicznego, wynikająca niejednokrotnie ze stopnia zaawansowania choroby, utrudnia konstruowanie realnych do przeprowadzenia protokołów badawczych prób klinicznych podejmujących tematykę celowości, zakresu oraz efektywności stosowania rehabilitacji w tej wyjątkowej specjalności medycznej. Mimo to pojawia się coraz więcej doniesień naukowych na ten temat, wśród których przybywa badań o wysokim stopniu wiarygodności i trafności, opracowywanych zgodnie z zasadami medycyny opartej na dowodach naukowych (evidence-based medicine – EBM).

Terapia prądem radiofrekwencyjnym (CRET)

Fizjoterapia rozwija się bardzo dynamicznie i wciąż poszukuje nowych i skutecznych metod pracy z pacjentem z różnymi schorzeniami. Jedną z nich jest terapia prądem radiofrekwencyjnym (CRET) o częstotliwości 448 kHz (platforma medyczna INDIBA), mogąca stanowić terapię z wyboru u pacjentów onkologicznych.

CRET (pojemnościowo rezystancyjny transfer elektryczny) to innowacyjna metoda elektroterapii, która znalazła już wiele zastosowań w rehabilitacji, chirurgii, medycynie sportowej i estetycznej, a także w leczeniu bólu oraz obrzęków limfatycznych [7–11]. Historia CRET zaczęła się ponad 36 lat temu. Technologia ta znalazła uznanie najpierw w terapii wysokiej klasy zawodowych sportowców. Ciągły rozwój metody i badania pozwoliły na wykorzystanie jej również w innych dziedzinach medycyny.
Założeniami tej techniki są:

• przywrócenie właściwego potencjału błony komórkowej poprzez stymulowanie przypływu dodatnio naładowanych cząsteczek do wnętrza komórki,
• poprawa funkcji pompy sodowo-potasowej, dzięki czemu komórka szybciej usunie toksyny i zbędne produkty przemiany materii,
• pobudzenie metabolizmu komórki dzięki działaniu na wybrane grupy białek i stymulacji jądra komórkowego,
• zwiększenie zapotrzebowania na tlen,
• uzyskanie efektu przeciwbólowego poprzez działanie na zakończenia nerwowe,
• pobudzenie procesu neokolagenezy.

Do teraz pojawiło się ponad 200 publikacji potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo zastosowania tego rodzaju terapii jako formy leczenia. Dowody kliniczne wskazują, że użycie prądu radiofrekwencyjnego o częstotliwości fali radiowej 448 kHz:

• przyspiesza powrót do zdrowia,
• poprawia stan pacjenta w przypadku przewlekłych stanów bólowych,
• redukuje ból, począwszy od pierwszej sesji,
• ułatwia regenerację tkanek miękkich,
• jest bezpieczną formą leczenia [12–16].

Terapia z zastosowaniem prądów radiofrekwencyjnych o częstotliwości 448 kHz może być niezależną formą terapii, a także częścią terapii zintegrowanej z terapią manualną, ruchem czy innymi formami leczenia. Doskonałe rezultaty są związane z tym, że wysoka częstotliwość modyfikuje przepuszczalność błon komórkowych, stymulując zarówno zewnętrzną, jak i wewnętrzną wymianę jonową. Bardzo istotne jest to, iż zachowanie stałej częstotliwości 448 kHz nie powoduje ruchu wirowego jonów, a tym samym tarcia molekularnego i nadmiernego przegrzania tkanek. 
 

Należy podkreślić, że w obu trybach można pracować atermicznie, co pozwala na rozpoczęcie pracy z pacjentem w bardzo wczesnej fazie na poziomie stanu ostrego.

Badania nad skutecznością terapii CRET

Liczne badania prowadzone na całym świecie potwierdzają bezpieczeństwo i pozytywny efekt zastosowania terapii INDIBA w różnych gałęziach medycyny. W przypadku zaburzeń układu mięśniowo-powięziowego (przewlekły mięśniowo-powięziowy ból szyi) zaobserwowano znaczącą redukcję intensywności bólu, brak zmiany w zakresie ruchomości, a co najważniejsze – brak skutków ubocznych i niepożądanych [17]. Natomiast po poddaniu terapii CRET mięśni przykręgosłupowych odnotowano wzrost ilości natlenowanej hemoglobiny oraz ukrwienia tkanek w okolicy ciała poddanej zabiegowi [18].

Jednym z istotniejszych badań dotyczących regeneracyjnego wpływu na tkanki jest przeprowadzone przez Hernandez-Bule i współautorów badanie in vitro pokazujące wpływ terapii CRET na komórki mezenchymalne pochodzenia adipocytowego. Po oddziaływaniu CRET komórki były inkubowane w ośrodku adipogennym, chondrogennym lub osteogennym. Wykazano, że CRET zastosowany w dawce atermicznej promuje proliferację w mezenchymalnych komórkach macierzystych. Mechanizmy molekularne i komórkowe inne niż termiczne mogą mieć kluczowe znaczenie dla skuteczności terapeutycznej zabiegów CRET do naprawy tkanek. Obecne wyniki sugerują również, że leczenie za pomocą CRET mogłoby promować regenerację tkanek poprzez aktywowanie proliferacji mezenchymalnych komórek macierzystych pochodzących z tkanki tłuszczowej obecnej w uszkodzonym obszarze. Zaobserwowano także działanie przeciwzapalne komórek macierzystych poprzez wydzielanie interleukin. Wysnuto również wniosek, że terapia prądem radiofrekwencyjnym 448 kHz może być stosowana jako skuteczny środek wspomagający gojenie zarówno na tle naczyniowym, jak i tkankowym oraz – co szczególnie istotne w przypadkach onkologicznych – jako opcjonalne leczenie u pacjentów wykazujących podatność na efekty uboczne chemioterapii [19].

Kluczowe w obszarze onkologii okazało się badanie na kulturze komórek raka płaskonabłonkowego języka, które wykazało, że kwas L-askorbinowy i kwas 6-O-palmitoiloaskorbinowy zastosowane w połączeniu z terapią CRET powiększyły działanie antyproliferacyjne komórek nowotworowych [20]. 
 

Kolejnym badaniem potwierdzającym wartościowy wpływ terapii CRET o częstotliwości 448 kHz w onkologii jest stymulacja komórek neuroblastomy. Porównano działanie prądu radiofrekwencyjnego o częstotliwości 448 kHz (terapia INDIBA®) w stosunku do częstotliwości 570 kHz (starsze modele INDIBA®). Wykazano znaczący wzrost liczby jąder apoptycznych komórek nowotworowych po zastosowaniu terapii 448 kHz w dawce atermicznej (wykres 1). To badanie stało się wyznacznikiem do zastosowania w terapii stałej częstotliwości 448 kHz. Efekty działania CRET były wywołane zmianami indukowanymi elektrycznie w ekspresji białek regulujących cykl komórkowy [21]. 
Dodatkowo stwierdzono, że terapia CRET u pacjentów chorych na raka wykazywała stałe oznaki spowolnienia wzrostu tkanek nowotworowych, bez negatywnego wpływu na otaczające je zdrowe tkanki. Pozwala to na wysnucie wniosku, że terapia CRET stosowana w dawkach atermicznych jest bezpieczna dla pacjentów onkologicznych [22–24].

Podsumowanie 

Należy podkreślić, że terapia INDIBA, której wyjątkowym elementem jest opatentowany system PRIONIC, nie rozgrzewa tkanek w tak znacznym stopniu, by powodować skracanie się włókien kolagenowych (co dzieje się przy innych częstotliwościach stosowanych za pomocą radiofrekwencji). Nie wywołuje ona ani procesu ablacji białek, ani promocyjnego wpływu na białka komórek nowotworowych. Doprowadza natomiast do stymulacji kolagenu w procesie neokolagenezy, co powoduje efekt regeneracyjny tkanki poddawanej terapii. Poprzez przywracanie homeostazy komórkowej platforma medyczna INDIBA wytwarza środowisko nieprzyjazne dla komórek nowotworowych i znacząco wpływa na spowolnienie ich cyklu komórkowego. Wynikiem tego jest działanie antyproliferacyjne.

W wielu ośrodkach opieki onkologicznej na całym świecie terapia INDIBA jest już stosowana z dużym powodzeniem jako terapia leczenia bólu czy stanów zapalnych na różnych etapach rehabilitacji. Mimo to zawsze przed podjęciem pracy z pacjentem należy skonsultować się z lekarzem onkologiem prowadzącym danego pacjenta. Sama choroba nowotworowa nie jest przeciwwskazaniem do fizjoterapii platformą medyczną INDIBA (terapia ta jest bezpieczna), a współpraca i pełne zrozumienie na linii fizjoterapeuta–lekarz onkolog dają pacjentowi poczucie zaufania i budują dobre relacje w multidyscyplinarnym zespole opiekującym się pacjentem.

PIŚMIENNICTWO:

1. Clementi S., Montes G., Viganò A., Rehabilitation in an inpatient palliative care unit, Eur J Palliative Care 1994; 1: 187.
2. Marcant D., Rapin C.H., Role of the physiotherapist in palliative care, Journal of Pain and Symptom Management 1993; 8 (2): 68–71.
3. Fialka-Moser V. et al., Cancer rehabilitation: particularly with aspects on physical impairments, J Rehabil Med 2003; 35 (4): 153–162.
4. Hellbom M. et al., Cancer rehabilitation: A Nordic and European perspective, Acta Oncol 2011, 50 (2): 179–186.
5. Berrino F. et al., Survival for eight major cancers and all cancers combined for European adults diagnosed in 1995–99: results of the EUROCARE-4 study, Lancet Oncol 2007; 8 (9): 773–783.
6. Woźniewski M., Kornafel J., Rehabilitacja w onkologii, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010.
7. Ajrawat P. et al., Radiofrequency procedures for the treatment of symptomatic knee osteoarthritis: a systematic review, Pain Med 2019, doi: 10.1093/pm/pnz241.
8. Pavone C. et al., Does transfer capacitive resistive energy has a therapeutic effect on peyronie’s disease? Randomized, single-blind, sham-controlled study on 96 patients: fast pain relief, Urol Int 2017, 99 (1): 77–83.
9. Cau N. et al., Preliminary evidence of effectiveness of TECAR in lymphedema, Lymphology 2019, 52 (1): 35–43.
10. Coccetta C.A. et al., Effects of capacitive and resistive electric transfer therapy in patients with knee osteoarthritis: a randomized controlled trial, Int J Rehabil Res 2019, 42 (2): 106–111.
11. Vale A.L. et al., Effect of four sessions of aerobic exercise with abdominal radiofrequency in adipose tissue in healthy women: randomized control trial, J Cosmet Dermatol 2019, doi: 10.1111/jocd.13 036.
12. De Vega G. et al., Open study of 535 patients treated with INDIBA® 448 kHz radiofrequency studio, in: Marseille-Méditerranée, Kinésithérapie pour deux mains, Marseille, France, 4–5 February 2011.
13. Vall J. et al., Monopolar capacitive/resistive radio-frequency 448 kHz (INDIBA® activ Therapy), working as a Rehabilitation Therapy in Sports Medicine. Retrospective analysis of its application in a Sports High Performance Center (CAR Sant Cugat, Barcelona) during the period 2009–2011, Congress of AEMB, Bilbao, Spain, 20–23 June 2012.
14. Terranova A. et al., Tecarterapia nel trattamento post-chirurgico delle fracture di femore, Eur J Phys Rehabil Med 2008; 44 (3): 1–2.
15. Molina A.G. et al., Cervicalgia, lumbago, sciatica: application of capacitive energy system, in: Indiba Internal Report, 2009.
16. Ramon S. et al., Multicenter, controlled, randomize study of the regenerative diathermy in rehabilitation, in: XXXV Congreso Nacional Soc Esp Reumatologia, Murcia, Spain, 20–22 May 2009.
17. Diego I.M.A. et al., Analgesic effects of a capacitive-resistive monopolar radiofrequency in patients with myofascial chronic neck pain: a pilot randomized controlled trial, Rev Assoc Med Bras (1992) 2019; 65 (2): 156–164.
18. Tashiro Y. et al., Effect of Capacitive and Resistive electric transfer on haemoglobin saturation and tissue temperature, Int J Hyperthermia 2017; 33 (6): 696–702.
19. Hernandez-Bule M.L. et al., Electric stimulation at 448 kHz promotes proliferation of human mesenchymal stem cells, Cell Physiol Biochem 2014; 34 (5): 1741–1755.
20. Kato S. et al., Anticancer effects of 6-o-palmitoyl-ascorbate combined with a capacitive-resistive electric transfer hyperthermic apparatus as compared with ascorbate in relation to ascorbyl radical generation, Cytotechnology 2011; 63 (4): 425–435.
21. Hernandez-Bule M.L. et al., Response of neuroblastoma cells to RF currents as a function of the signal frequency, BMC Cancer 2019; 19 (1): 889.
22. Hernandez-Bule M.L. et al., Radiofrequency currents exert cytotoxic effects in NB69 human neuroblastoma cells but not in peripheral blood mononuclear cells, Int J Oncol 2012; 41 (4): 1251–1259.
23. Hernandez-Bule M.L. et al., Molecular mechanisms underlying antiproliferative and differentiating responses of hepatocarcinoma cells to subthermal electric stimulation, PLoS One 2014; 9 (1): e84636.
24. Hernandez-Bule M.L. et al., Cytostatic response of HepG2 to 0.57 MHz electric currents mediated by changes in cell cycle control proteins, Int J Oncol 2010; 37 (6): 1399–1405.