Regeneracja po porodzie, ginekologia estetyczna — wsparcie fizjoterapeuty uroginekologicznego

Defektami najczęściej występującymi po porodzie drogami natury są blizny po epizjotomii, czyli nacięciu krocza, które wykonuje się u ok. 57% rodzących kobiet. Blizny i pęknięcia krocza i śluzówki to nie tylko defekt kosmetyczny, ale również źródło bólu. Kolejnym problemem, który zgłaszają kobiety po porodach naturalnych jest zespół „luźnego wejścia do pochwy”, a czasem nawet „pochwa ziejąca”. Są to problemy nie tylko estetyczne, ale również funkcjonalne. Mogą sprzyjać obniżeniu, a nawet wypadaniu ścian pochwy, zwiększać ryzyko inkontynecji, powodować u pacjentek dyskomfort, a nawet ból. Schorzeniom urologicznym często towarzyszą problemy ze współżyciem. Zaburzenia seksualne dotyczą 46% kobiet zmagających się z nietrzymaniem moczu. Dodatkowo  powiększone wejście do pochwy to zmniejszona ochrona przed dostępem dla drobnoustrojów i w konsekwencji zwiększone ryzyko infekcji intymnych [1, 2, 3, 4].
Porody zakończone cesarskim cięciem również nie są pozbawione przykrych konsekwencji. U nawet 16% pacjentek blizna może być keloidowa lub przerostowa, co znacznie wpływa na postrzeganie swojego ciała u świeżo upieczonych mam. Blizna i tak duża ingerencja w obrębie powłok brzucha, jakim jest cesarskie cięcie, mogą być również przyczyną bolesnego współżycia, problemów z nietrzymaniem moczu czy powodem bólu i ograniczać aktywność życiową i sportową [1, 2, 4, 5].
Niezależnie od tego, jak zakończy się ciąża – porodem naturalnym, wspomaganiem vacuum czy kleszczami albo cesarskim cięciem, kobieta może odczuwać różnego rodzaju dolegliwości, nie tylko w połogu, ale również wiele miesięcy po nim. Odmienny wygląd warg sromowych, ich wielkości i długości, jak również ciemniejsze zabarwienie skóry krocza, wynikające ze zmian hormonalnych, wspomniany wcześniej zespół rozluźnienia pochwy lub nadmierna aktywność mięśni dna miednicy, odczuwany dyskomfort i brak akceptacji zmian, które zaszły w ciele – wszystko to może znacznie wpłynąć na jakość życia kobiet po narodzinach dziecka [1, 3].
Poziom estrogenu po porodzie gwałtownie spada, a powrót do balansu hormonalnego jest osobniczo zależny oraz uwarunkowany intensywnością karmienia i może trwać nawet do 6 miesięcy. Ponieważ ilość wydzieliny w pochwie jest wprost proporcjonalna do ilości estrogenów, dla młodych mam, szczególnie tych karmiących piersią, jest to czas, w którym mogą pojawiać się u nich problemy nawilżenia śluzówki pochwy. Tkanki mogą ulegać ścieńczeniu, a wraz z wiekiem,  może dochodzić nawet do ich atrofii. Suchość i niskie nawilżenie tkanek może powodować obtarcia, zwiększa ryzyko infekcji, a co za tym idzie powodować dyskomfort w trakcie współżycia [6].
W odpowiedzi na wymienione powyżej problemy i defekty, z którymi borykają się pacjentki po porodach, ginekologia estetyczna i plastyczna proponuje coraz więcej zabiegów pozwalających na dokonywanie zmian w obszarze okolic intymnych. Najczęściej wykonywanymi zabiegami ginekologii plastycznej są labioplastyka i waginoplastyka, czyli zabiegi chirurgiczne zmieniające wygląd i kształt odpowiednio, warg sromowych oraz pochwy. Z zakresu ginekologii estetycznej, pacjentki najczęściej decydują się na rewitalizację pochwy, która może być wykonana za pomocą lasera, osocza bogatopłytkowego lub mezoterapii. Inne popularne zabiegi okolic intymnych to: modelowanie warg sromowych – ich zmniejszenie albo powiększenie, augumentacja, czyli powiększenie łechtaczki albo punktu G przy użyciu kwasu hialuronowego. Równie często wykonywane zabiegi to wybielanie miejsc intymnych czy liposukcja wzgórka łonowego i te wybierane są już zdecydowanie ze względów estetycznych [1].
Jednym z zadań fizjoterapeuty uroginekologicznego jest wspieranie pacjentki w jej decyzjach skorzystania z zabiegów i operacji estetycznych. W przypadku tych ostatnich, zarówno rehabilitacja przed-, jak i pooperacyjna. Jako przygotowanie do operacji fizjoterapeuta może zaoferować pacjentce pracę nad siłą i elastycznością mięśni dna miednicy, wyrównanie ciśnień w jamie brzucha i miednicy za pomocą technik wisceralnych, wprowadzić ćwiczenia oddechowe i instruktaż ćwiczeń krążeniowych i drenażowych wspierających pacjentkę w pierwszych dniach po operacji. Terapia pooperacyjna natomiast, obejmuje pracę z obrzękiem i nad zmniejszeniem bólu, a w miarę trwania rekonwalescencji nad utrzymaniem elastyczności tkanek i prewencją zaburzeń czucia wokół miejsca operowanego oraz stopniowe wprowadzanie aktywności fizycznej [4, 5, 7, 8].
Do gabinetów fizjoterapeutycznych najczęściej będą trafiać pacjentki po waginoplastyce i korekcji warg sromowych, ponieważ są to operacje, po których czas rekonwalescencji jest dłuższy niż po zabiegach estetycznych i wynosi ok. 6 tygodni, a ból i obrzęk okolicy operowanej mogą utrzymywać się nawet do 14 dni. Wpływa to znacznie na sposób poruszania się i codziennie funkcjonowanie i ograniczenia pacjentek po powrocie do domu. Istotnym powikłaniem, z jakim może się zmagać nawet 18% kobiet po plastyce  w okolicy krocza, jest  dyspareunia. Rolą fizjoterapeuty w takim przypadku będzie terapia manualna okolicy operowanej, ale również edukacja, jak i często wsparcie emocjonalne pacjentki w powrocie do aktywności seksualnej [4, 5, 7].
Jeśli zaplecze gabinetu fizjoterapeuty na to pozwala, terapia może być wzbogacona o fizykoterapię w postaci zastosowania prądu radiofrekwencyjnego, prądu TENS czy diatermii [8].
Na każdym etapie pracy z pacjentką warto informować ją o możliwości wspierania procesów gojenia, za pomocą produktów ze wskazań medycznych, jak np. drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy. Badania wykazują jego pozytywny wpływ na zmniejszenie objawów suchości pochwy nawet w 80% przypadków, a także na zmniejszenie uczucia podrażnienia i swędzenia (76%). Żele z drobnocząsteczkowym kwasem hialuronowym świetnie sprawdzają się jako zamiennik standardowych lubrykantów, bo nie tylko zapewniają większy komfort w trakcie współżycia, ale również wspierają proces gojenia ewentualnych podrażnień [9, 10].
Fizjoterapeuta jest często specjalistą, z którym pacjentka spędza najwięcej czasu w okresie okołoporodowym. Dlatego istotnym dla specjalisty jest rozszerzanie swoich kompetencji i wiedzy na temat możliwości działania ginekologii estetycznej, aby móc udzielać kompleksowych informacji w tym temacie.

PIŚMIENNICTWO

1. Hamori C., Banwell P.E., red. T. Paszkowski,  Ginekologia estetyczna. Techniki zabiegowe, Edra Urban & Partner, 2019.
2. Goodman M.P., Ginekologia plastyczna Chirurgia narządów intymnych kobiety, PZWL, 2018.
3. Lew-Starowicz M., Lew-Starowicz Z., Skrzypulec-Plinta V., Seksuologia, PZWL, Warszawa, 2021, s. 419–424.
4. Szwedo J., Rehabilitacja po operacjach estetycznych, PZWL, 2017, s. 214–218.
5. Jakima S., Baszak-Radomańska E., Seksualne zespoły bólowe, PZWL, Warszawa, 2002, s. 309–321.
6. Farage M., Maibach H., Lifetime changes in the vulva and vagina, Gynecology and Obstetrics, 2006, s. 195–202.
7. Majchrzycki M., Seremak-Mrozikiewicz A., Kulczyk A., Lipiec J., Postępowanie kinezyterapuetyczne u kobiet po operacjach ginekologicznych, Przegląd Menopauzalny, 2012.
8. Karowicz-Bilińska A., Sikora A., Estemberg D., Brzozowska M., Berner-Trąbska M., Kuś E., Kowalska-Koprek U., Znaczenie zabiegów z zakresu fizjoterapii w wybranych schorzeniach ginekologicznych, Ginekologia Polska, 2010.
9. Buzzaccarini G., Marin L., Noventa M., Vitagliano A., Riva A., Dessole F., Capobianco G., Bordin L., Andriasani A., Ambrosini G., Hyaluronic acid in vulvar and vaginal administration: evidence from a literature systematic review, Epub, 2021.
10. Ghazi K., Deng-Pichon U., Warnet J.M., Rat P., Hyaluronan fragments improve wound healing on in vitro cutaneous model through P2X7 purinoreceptor basal activation: role of molecular weight, Epub, 2012.