Trening ekscentryczny w praktyce fizjoterapeuty i trenera przygotowania motorycznego

W klasycznym treningu obciążeniem jest grawitacja ziemska (obciążenie zależy od masy sztangi czy hantli używanych podczas ćwiczeń i od przyspieszenia grawitacyjnego Ziemi). W treningu inercyjnym natomiast wykonujący ćwiczenie rozpędza element inercyjny siłą własnych mięśni (faza koncentryczna skurczu mięśniowego), a po przekroczeniu pewnego progu bezwładności musi go wyhamować (faza ekscentryczna skurczu mięśniowego). Taki sposób pracy mięśnia (wykorzystanie ekscentrycznego skurczu w treningu) niesie ze sobą szereg pozytywnych implikacji. Poniższe badania dowodzą, że trening ekscentryczny może być z powodzeniem stosowany zarówno w treningu sportowym, jak i w rehabilitacji po kontuzjach i zabiegach operacyjnych, a także w samej prewencji urazów. 

Badania

Sama idea treningu inercyjnego pojawiła się na początku zeszłego stulecia w badaniach Archibalda V. Hilla, brytyjskiego fizjologa, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1922 r. Mimo to nie zyskała znaczącej popularności. W pewnym stopniu można to wytłumaczyć większym stopniem skomplikowania ówczesnych urządzeń do treningu inercyjnego i ich słabą dostępnością na rynku w porównaniu z klasycznym wyposażeniem siłowni czy sal ćwiczeń.
Dostępne badania nad efektami treningu inercyjnego potwierdzają jego skuteczność w budowaniu masy i siły mięśniowej już po kilkutygodniowych cyklach treningowych [1], rozwijaniu koordynacji mięśniowo-nerwowej [2] oraz poprawie sztywności ścięgien u osób starszych [3]. Co więcej, trening ekscentryczny będący jedną z faz treningu inercyjnego usprawnia cykl rozciągnięcie–skurcz mięśnia i zwiększa wykorzystanie energii sprężystej zmagazynowanej w mięśniach i ścięgnach w trakcie fazy ekscentrycznej [4].
Badania przeprowadzone przez Petersena i wsp. (2011) dowodzą, że trening z wykorzystaniem długiej fazy ekscentrycznej może być stosowany w treningu sportowców w celu zmniejszenia ryzyka kontuzji. Ćwiczenia ekscentryczne mięśni grupy kulszowo-goleniowej prowadzone przez 10 tygodni redukują ryzyko kontuzji nawet o 65–70%.
Kolejnymi badaczami, którzy zajęli się tematem treningu z wykorzystaniem fazy ekscentrycznej, są P. Jonsson oraz H. Alfredson. Dowiedli oni, że podczas tego rodzaju ćwiczeń zwiększa się synteza kolagenu w organizmie. Stąd pozytywny wpływ treningu na leczenie tendinopatii i entezopatii. 
Ciekawymi badaniami są również te przeprowadzone przez Renatę Horst. Twierdzi ona, iż aktywność ekscentryczna wymaga informacji proprioceptywnych, a to z kolei prowadzi do centralizacji stawów (wzrostu ich zborności i stabilizacji).
Wciąż niestety nie ma zbyt wielu badań potwierdzających skuteczność treningu inercyjnego w osiąganiu wyników w konkretnych dyscyplinach sportu. Powodem jest odmienna konstrukcja dostępnych urządzeń i brak jednoznacznej metodyki badań. Obiecujące są jednak indywidualne doświadczenia ośrodków pracujących z wykorzystaniem tego typu treningu, w tym również polskich.
Jednym z najprężniej działających w Polsce zespołów jest zespół dr. Mariusza Naczka (Katedra Nauk Biomedycznych i Nauk o Zdrowiu, Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej, Gorzów Wielkopolski, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań) pracujący na skonstruowanym w 2009 r. prototypowym kołowym trenażerze Inertial Training Measurement System (ITMS). Wyniki badań wskazują, iż trening inercyjny z wykorzystaniem trenażera ITMS wywołuje istotny wzrost siły i mocy mięśni w stosunkowo krótkim czasie (cztery–pięć tygodni). Zwiększenie siły mięśniowej będące konsekwencją prowadzonego treningu inercyjnego ma podłoże zarówno nerwowe (Naczk i wsp. 2013, Naczk i wsp. 2014, Naczk i wsp. 2015), jak i troficzne (Naczk i wsp. 2013, Naczk i wsp. 2015), co obrazuje wzrost aktywności elektrycznej trenowanych mięśni oraz ich hipertrofia. Zastosowane protokoły obciążeń wskazują na praktyczną użyteczność stosowania treningu inercyjnego – wzrost siły mięśni prostujących w stawie kolanowym notowany w warunkach treningowych ma odzwierciedlenie w istotnym zwiększeniu wysokości wyskoków dosiężnych oraz mocy maksymalnej kończyn dolnych (Naczk i wsp. 2013). 

System Inercyjny EPTE®

Innym ciekawym urządzeniem stosowanym w codziennej praktyce trenera i fizjoterapeuty jest System Inercyjny hiszpańskiej firmy EPTE®, który znajduje się w krakowskim gabinecie fizjoterapeutycznym DotFizjo. 
Urządzenie EPTE Inertial System® składa się z kolumny oraz kilku komponentów umożliwiających trening całego ciała.

• Komponent: klęcznik InertialConcept (squat component)
  Platforma odchylająca się w kątach zarówno dodatnich, jak i ujemnych pozwala na zmniejszenie lub zwiększenie intensywności ćwiczenia. Belka powyżej klęcznika daje dodatkową stabilność osobie wykonującej ćwiczenie, np. przysiad.
• Komponent: wałki InertialConcept (leg curl component)
  Ruchoma ławka oraz odchylane oparcie pozwalają na ...