Wpływ rozluźniania mięśni sklepienia czaszki na biomechanikę kręgosłupa

Zależności mięśniowo-powięziowe zachodzące w ludzkim organizmie zaprezentował słynny osteopata T. Myers, który w wyniku wieloletniego doświadczenia w pracy z pacjentem i jego ciałem zaczął zastanawiać się nad strukturalnym usystematyzowaniem tego nieznanego dotąd zjawiska. Koncepcja stworzenia taśm powstała dzięki doświadczeniu i praktyce samego autora. Pionier terapii manualnej był przekonany, że ta tajemnicza tkanka, jaką jest powięź, tworzy swego rodzaju sieć linii rozciągających się od stóp do głowy, od dłoni przez jedno i drugie ramię, a nawet spiralnie przebiegających w tułowiu. Jego zdaniem, szukając przyczyny bólu w odcinku szyjnym bądź lędźwiowym, należy skupić się na innych partiach ciała. Podobnego zdania są również: naukowiec sportowy Jan Wilke z Frankfurtu nad Menem, chirurg dłoni z Bordeaux Jean-Claude Guimberteau, profesor anatomii Carla Stecco, a nawet jeden z najbardziej znanych badaczy powięzi Robert Schleip.

Anatomy Trains

Koncepcja Anatomy Trains mówi o mapie połączeń w organizmie pomiędzy poszczególnymi strukturami. Okazuje się, że mięśnie nie są przyczepione jedynie do kości, ale są także połączone między sobą. Niektóre elementy są ze sobą silniej powiązane, nadając ciału charakterystyczny kształt i wpływając na jego funkcjonalność. Oznacza to, że nie tylko ruch jest przekazywany na sąsiadujące struktury, ale także wszelkiego rodzaju napięcia, przeciążenia, blizny i obrażenia, które pojawiają się w obrębie danej linii. Powięź piersiowo-lędźwiowa, czyli najważniejsza powięź głęboka, jaka występuje w ciele człowieka, jest obecnie badana przez coraz większą liczbę naukowców. Zdaje się być przyczyną bólu pleców, zwłaszcza niespecyficznego bólu okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Ale… w tym kontekście mówi się o tensegracji, czyli wzajemnie oddziałujących na siebie napięciach w układzie struktur. 

Tensegracja jest formą pewnej konstrukcji, która nieco lepiej wyjaśnia rolę powięzi jako systemu. Na podstawie tensegracji – przenoszenia siły napięć – nie traktujemy bólu w kręgosłupie jako źródła problemu. Trzeba przyjrzeć się całości, aby skutecznie zlikwidować dolegliwości. 

Schemat 1. pokazuje, jak napięcie generujące się w jednej części może przekładać się na dysfunkcję w bardzo odległym miejscu na ciele.

Powięź – ukryty sprzymierzeniec

Znając anatomię tylnej taśmy, można pokusić się o stwierdzenie, że rozluźnienie rozcięgna naczasznego, brzuśców mięśnia potyliczno-czołowego oraz mięśnia skroniowo-czołowego pośrednio wpłynie na rozluźnienie odcinka szyjnego i lędźwiowego kręgosłupa. Dzieje się to dzięki obecności powięzi, która oplatając i przebijając mięśnie, łączy je z więzadłami, ścięgnami oraz innymi mięśniami i powięziami. Mechaniczny skurcz mięśnia powoduje napięcie powięzi, a ta z kolei pociąga za sobą pozostałe tkanki. Ciało tworzy sieć powięzi ciągnących się od skóry właściwej w głąb tkanki łącznej aż do pojedynczych komórek. Nie ma wolnych przestrzeni, wszystko razem tworzy strukturę połączonych ze sobą elastycznych włókien. 

Charakterystyka powięzi

Fasciae to struktury błoniaste zbudowane z tkanki łącznej włóknistej. Mogą się one odnosić do warstw tkanek, włókien, ścięgien i rozcięgien, torebek stawowych, troczków, nerwów, przegród mięśniowych i wielu innych tkanek kolagenowych. Ta łącznotkankowa, nieprzerwana i trójwymiarowa struktura składa się z trzech warstw:

• powięzi powierzchownej,
• powięzi głębokiej,
• namięsnej.

Jej rolę można przedstawić za pomocą schematu 4P. W literaturze anglojęzycznej oznacza to:

• Protection – jako siatka otaczająca każdy narząd, powięź odgrywa rolę ochronną.
• Posture – powięź nadaje kształt i postawę. Z czasów szkolnych mamy obraz kręgosłupa i szkieletu, które stanowią fundament i pełnią funkcję podporowo-nośną. Okazuje się, że system postawy ciała jest nieco bardziej skomplikowany. Ciało ludzkie jest utrzymywane za pomocą elastycznych włókien za sprawą napięciowej kompresji. Tensegracyjny model sprawia, że wszystko zawisa pod wpływem elastyczności i napięcia powięzi, czyli tzw. elastycznych łączników.
• Packaging – łącznotkankowa siatka pełni także rolę swoistego „opakowania”, które scala i wypełnia cały organizm.
• Passageway– jedną z podstawowych funkcji, jaką spełnia powięź, jest przewodnictwo. Homeostaza organizmu jest zachowana dzięki układom: limfatycznemu, krwionośnemu i nerwowemu. Z racji tego, że powięź okala każdy narząd wewnętrzny, jest odpowiedzialna za utrzymanie prawidłowego poziomu metabolizmu.

Przyczyny dysfunkcji mięśniowo-powięziowej:

• nieprawidłowa postawa ciała,
• nieprawidłowe przyzwyczajenia i nawyki,
• stres, przemęczenie, nadmierna eksploatacja organizmu,
• choroby wrodzone i nabyte,
• anomalie wrodzone,
• hipokinezja, akinezja,
• nawracające urazy, długotrwałe przeciążenia,
• mała ilość wody w organizmie,
• niewłaściwa dieta.

Sklepienie czaszki

Na szczycie czaszki znajduje się cienka, bardzo solidna błona, która swoją przesuwalność zawdzięcza połączeniu nie z czaszką, lecz z wewnętrzną częścią skóry głowy. To czepiec ścięgnisty, który jest napinany przez okalające go mięśnie. Ułożenie czepca ustala głównie mięsień potyliczno-czołowy. Jest to mięsień parzysty, dwubrzuścowy, jego brzuśce mają kształt czworoboku. Część przednia – czołowa – rozpoczyna się na brwiach, a jej włókna rozciągają się w okolice guzów czołowych, gdzie łagodnie przechodzą w kolejną strukturę. Jej skurcz powoduje utworzenie poprzecznych fałdów na czole oraz uniesienie brwi. Może pełnić funkcję mimiczną ze względu na wyrażanie określonych emocji. 

Od tyłu głowy znajduje się część potyliczna. Rozpoczyna się ona od kresy karkowej najwyższej, zahaczając o wyrostek sutkowaty, i podobnie jak część czołowa płynnie przechodzi w czepiec. Po bocznych stronach znajduje się mięsień skroniowo-ciemieniowy, którego funkcja jest już mniej znacząca. Jest to mięsień szczątkowy, który przyczepia się do czepca, a jego włókna biegną w kierunku powierzchni wewnętrznej chrząstki małżowiny usznej. 

Jeżeli cała ta struktura jest z jakichś względów napięta, mocniej przylega do samej czaszki, zaburzając tym samym przepływ krwi w naczyniach pomiędzy nią a czepcem ścięgnistym. Może to powodować wiele problemów nie tylko w obrębie samej głowy, ale również w elementach, które na pierwszy rzut oka nie są ze sobą połączone. 

Opis przypadku

Do gabinetu zgłosiła się młoda pacjentka (lat 27). W wywiadzie narzekała na częste bóle głowy, bóle karku, napięcie i sztywność w plecach. Po przeprowadzeniu dogłębnej analizy okazało się, że kobieta ma m.in. wzmożone napięcie mięśni podpotylicznych, mięśni płatowatych głowy i szyi, mięśni czworobocznych, dźwigaczy łopatek, równoległobocznych, prostowników grzbietu, mięśni najszerszych grzbietu i pośladkowych z licznymi punktami spustowymi w obrębie całych pleców. Od dawna nieskutecznie leczy się na migreny i bóle zębów, stosując farmakologię i indywidualnie dobraną nakładkę na szczękę. Z zawodu jest księgową, która spędza ok. dziesięciu godzin dziennie w pozycji siedzącej, stąd obrzęki i zrośnięte powięzi w okolicach podudzi. W trakcie terapii pacjentka zwierza się z problemów osobistych, które negatywnie wpływają na jej samopoczucie i zdrowie.

W terapii wykorzystano metodę rozluźniania sklepienia czaszki, bez ingerencji w pozostałe napięte części ciała. Zarówno przed terapią, jak i po jej zakończeniu pacjentka została poddana badaniu testami funkcjonalnymi 
kręgosłupa.

1. Test na odcinek szyjny: zmodyfikowany test Soto-Halla

• Pozycja wyjściowa: pozycja stojąca.
• Miejsce pomiaru: guzowatość potyliczna zewnętrzna – wyrostek kolczysty VII kręgu s...