Zastosowanie kinesiotapingu w terapii dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowo- -krzyżowym u ciężarnych

Do głównych czynników ryzyka bólów kręgosłupa u kobiet ciężarnych i w okresie połogu zalicza się:

• czynniki fizyczne: wiek, waga, wzrost, BMI, liczba ciąż, przyjmowanie doustnej antykoncepcji przed ciążą, palenie tytoniu, poziom socjalny;
• czynniki psychologiczne: stres, satysfakcja z pracy, intensywny i wydłużony tryb pracy;
• czynniki związane z przebiegiem ciąży i porodem: duża masa płodu, przedłużający się czas porodu, komplikacje podczas porodu, nadmierne odwiedzenie stawów biodrowych podczas porodu, osteoporoza ciążowa, infekcje podczas ciąży;
• inne: bóle kręgosłupa występujące przed ciążą, bóle kręgosłupa występujące podczas menstruacji, urazy kręgosłupa, dyskopatie, choroby nerwowo-mięśniowe, bóle kręgosłupa występujące w poprzedniej ciąży [1, 2].

Z wielu prowadzonych badań wynika, że jedna na trzy ciężarne uskarża się na bóle kręgosłupa. W tym 45% ciężarnych i 25% kobiet po porodzie ma dolegliwości bólowe kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym i miednicy [1]. Według badania Bishopa i wsp. prowadzonych na terenie Australii tylko 25% ciężarnych jest poddawanych ogólnie pojętej terapii przeciwbólowej. Autor podkreśla, że jest to związane z powszechnością i akceptowalnością tego zjawiska u kobiet w ciąży. 20–23% kobiet z bólami w odcinku lędźwiowym czuje się chorych i gorzej ocenia swój stan zdrowia [3].
Dolegliwości bólowe kręgosłupa najczęściej mogą się pojawić między trzecim a piątym miesiącem ciąży, co jest spowodowane aktywnością hormonalną i rozluźnieniem więzadeł. Maksymalne nasilenie dolegliwości obserwuje się w 38.–42. tygodniu ze względu na najwyższą masę płodu [1].
Bóle w odcinku lędźwiowo-krzyżowym można podzielić ze względu na umiejscowienie pierwotnego ogniska bólu.

• Bóle pochodzące z obręczy miednicznej (pelvic girdle pain, PGP)
  Bóle te są związane z dysfunkcjami w obrębie spojenia łonowego, rozluźnieniem więzadeł miednicy, a nawet całkowitym rozejściem się spojenia. Towarzyszy im zmniejszona ruchomość stawów krzyżowo-biodrowych i biodrowych. Wraz z powiększającą się lordozą lędźwiową i przemieszczaniem się środka ciężkości zwiększają się siły ścinające działające na stawy oraz napięcie mięśni odpowiedzialnych za ruch w stawach biodrowych i stabilizację odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Rozluźnienie więzadeł stawów krzyżowo-biodrowych prowadzi do braku stabilności pierścienia miednicy, a co za tym idzie – do nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa, które warunkuje wadliwą postawę i jest przyczyną bólów samego odcinka lędźwiowego kręgosłupa [1].
  Charakter bólów PGP jest niejednorodny. Można go opisać od bólu tępego przez kłujący, piekący do promieniującego w inne obszary ciała, np. pośladek, kończynę dolną [1].
• Bóle pochodzące z odcinka lędźwiowego kręgosłupa (pregnancy-related low back pain, PLBP)
  Jest to ból głównie tępy, o lokalizacji ograniczonej przeważnie do odcinka lędźwiowego kręgosłupa i jego dermatomów. Ból ten pojawia się zazwyczaj wówczas, gdy pacjentka wykonuje ruch zgięcia tułowia w przód. Podczas palpacji wyczuwane jest wyraźne napięcie mięśnia prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym. Bóle PLBP często występują jako wtórna odpowiedź na dysfunkcje w miednicy i nakładają się na bóle PGP, co sprawia, że diagnoza jest trudniejsza i opóźnia dobranie skutecznej terapii [1].

Zastosowanie kinesiotapingu w dolegliwościach ciążowych

Kinesiotaping (KT), inaczej plastrowanie dynamiczne, jest techniką, która rozwija się od ponad 30 lat. W Polsce rozpowszechniona została jednak dopiero w 2004 r. Twórcą metody jest dr Kenzo Kase, który w swoich badaniach skupiał się głównie na założeniu, że bardzo często ból jest wynikiem zaistnienia dysfunkcji struktur mięśniowo-powięziowych i więzadeł wokół stawów [4, 5, 6].
W przypadku ciężarnych za pomocą KT można wspomóc pracę mięśni brzucha, co pozwoli odciążyć odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Obkleja się głównie mięśnie skośne zewnętrzne i proste brzucha. Do terapii wykorzystuje się techniki mięśniowe wspomagające lub hamujące w zależności od odczuć pacjentek. W tych aplikacjach oddziałuje się także na skórę, taśmy zmniejszają jej rozciągnięcie, co wpływa na zmniejszenie ryzyka powstawania rozstępów. Bezpośrednio w obrębie kręgosłupa najczęściej stosuje się technikę stabilizacji więzadeł połączoną z techniką mięśniową na mięśniu prostowniku grzbietu odcinka lędźwiowego lub z aplikacją na powłokach brzusznych, aby uzyskać lepszy rezultat terapeutyczny. Z kolei w dolegliwościach bólowych spowodowanych dysfunkcją stawów krzyżowo-biodrowych stosuje się aplikację składającą się z dwóch skrzyżowanych wachlarzy, aby poprawić przepływ limfy w tym obszarze, oraz dodaje się aplikację stabilizującą stawy krzyżowo-biodrowe, aby zabezpieczyć przed nadmiernymi ruchami wywołującymi ból [7, 8, 9].
Celem pracy była analiza i porównanie skuteczności dwóch aplikacji taśm kinesiotape w leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa u kobiet w ciąży oraz określenie wpływu aplikacji na redukcję bólu kręgosłupa.

Materiał i metody

Grupa badana
Badanie na potrzeby pracy zostało przeprowadzone w Klinice Patologii Ciąży I Katedry Ginekologii i Położnictwa mieszczącej się w Ośrodku Szpitalnym im. Maurycego Madurowicza Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. Mikołaja Pirogowa w Łodzi przy ul. Wileńskiej 37, na które lekarz naczelny 
ww. ośrodka oraz Komisja Bioetyki ds. Badań i Eksperymentów na Ludziach wyrazili zgodę.
Badaniem objęto 32 pacjentki w wieku ciążowym od 12. do 40. tygodnia. Były to kobiety z dolegliwościami bólowymi odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, które zostały podzielone na dwie grupy.

• I grupę stanowiły kobiety w ciąży z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa, u których zastosowano aplikację mięśniową techniką wspomagającą z wykorzystaniem dwóch fragmentów taśmy o kształcie „I” w odcinku lędźwiowym, połączoną z aplikacją więzadłową w okolicy krzyżowej (zdj. 1). Liczebność grupy to 16 pacjentek.
• II grupę stanowiły kobiety w ciąży z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa, u których zastosowano aplikację mięśniową techniką wspomagającą o kształcie taśmy „Y” oraz aplikację więzadłową w okolicy krzyżowej tak jak w grupie I (zdj. 2). Liczebność grupy to 16 pacjentek.

Kryteria, które wykluczały pacjentki z uczestnictwa w badaniu:

• czas trwania ciąży poniżej 12. tygodnia,
• niewystępowanie dolegliwości bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa,
• zły stan pacjentki,
• występowanie przeciwwskazań lekarskich (nieunormowane nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą, ciężkie arytmie, zmniejszone ruchy płodu, przewlekłe i ropne zapalenie skóry itp.).
   

 

Metody badań

Jako metodę badawczą zastosowano kwestionariusz ankiety zawierającej 16 pytań. Kwestionariusz składał się z dwóch części: metryczki zawierającej dziewięć pytań i części dotyczącej aktywności fizycznej zawierającej siedem pytań.
Innymi metodami zastosowanymi w badaniach na potrzeby pracy były:

• badanie fizykalne – palpacyjna ocena ucieplenia tkanek w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, ocena ruchomości tkanek i zmian odruchowych z wykorzystaniem techniki fałdu skórnego Kiblera w pozycji leżenia na boku, testu Schobera według A. Zębatego, test Piedellu, test Bragarda (Straight Leg Rise teset – SLR);
• skala natężenia bólu VAS;
• zmodyfikowany na potrzeby pracy przez autora kwestionariusz bólu krzyża Roland-Morris.

Zaklasyfikowanie do odpowiedniej grupy było oparte na badaniach M. Topolskiej i wsp. z 2011 r., gdzie:

• niski stopień niepełnosprawności spowodowany bólami kręgosłupa – od 4 do 10 pkt,
• średni stopień niepełnosprawności spowodowany bólami kręgosłupa – od 11 do 17 pkt,
• wysoki stopień niepełnosprawności spowodowany bólami kręgosłupa – od 18 do 24 pkt,
• brak niepełnosprawności – od 0 do 3 pkt [10].

Statystyka
Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono przy użyciu programu Microsoft Office Excel 2010 oraz kalkulatora internetowego Social Science Statistics. Podczas oceny istotności statystycznej uzyskanych wyników w poszczególnych grupach przeprowadzono test t-studenta oraz korelację r – Persona. Za istotne uznano te wyniki, dla których wartości w zastosowanym teście należały do obszaru krytycznego odpowiedniego rozkładu przy poziomie istotności p < 0,05.

Wyniki

Charakterystyka grupy badanej
Średni wiek pacjentek to 30,5 roku (SD +/–4,91). Najmłodsza pacjentka miała 21 lat, najstarsza – 42 lata. Przedział wieku ciążowego badanych ciężarnych mieścił się między 12. a 40. tygodniem, średnia wartość – 32,1 (SD +/–6,7). Zapytano pacjentki o liczbę dotychczasowych porodów. Dane przedstawiono na wykresie 1. Największa liczba ciężarnych to pierwiastki 15 (47%), 11 pacjentek (34%) miało już jedno dziecko, a sześć pacjentek (19%) posiadało dwoje lub więcej dzieci.
 

Aktywność fizyczna

46,9% pacjentek określiło swój tryb życia sprzed ciąży jako aktywny, 34,4% jako raczej aktywny, a 18,8% jako mało aktywny (wykres 2).
78% pacjentek zadeklarowało, że przed ciążą podejmowały dodatkową aktywność fizyczną. 22% przyznało, że nie podejmowało żadnej aktywności fizycznej. 8% badanych ćwiczyło raz w tygodniu, 24% – dwa razy w tygodniu, 44% – trzy razy w tygodniu, a 24% zadeklarowało, że było to częściej niż trzy razy w tygodniu (wykres 3).
Na pytanie, jak ciąża wpłynęła na częstość ćwiczeń, 15 pacjentek (60%) odpowiedziało, że przestały ćwiczyć. 10 pacjentek (40%) ćwiczy rzadziej niż przed ciążą. Siedem pacjentek (22%) nie ćwiczyło przed ciążą i nie ćwiczy nadal.
 

 

 

 

 

 

Dolegliwości bólowe

Dziewięć pacjentek (28,1%) okreś...