Bóle kręgosłupa lędźwiowego jako globalny problem społeczny

Przykładowe badanie przeprowadzone w 2021 r. wśród nauczycieli pracujących na Majorce (Hiszpania) przy użyciu kwestionariusza wiedzy na temat bólu krzyża (The Low Back Pain Knowledge Questionnaire – LKQ) wykazało, że wynik sumaryczny LKQ osiągnął jedynie 17,27 z 24-punktowej skali oceny, choć oczekiwano szczególnie w tym zawodzie, by znajomość problemu LBP osiągała maksymalną (24) liczbę punktów [34]. 
„Według definicji LBP to ból zlokalizowany w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa, pomiędzy 12 żebrem a dolnymi fałdami pośladkowymi” [18]. Polskie tłumaczenie  LBP – określane w piśmiennictwie naukowym jako ból pleców – z reguły pomija uszczegółowienie zawarte w oryginale dotyczące lokalizacji objawu w dolnej części pleców, co jest istotne, jeśli według Słownika języka polskiego PWN „plecy są częścią ciała od szyi do pasa”. LBP jest również tłumaczony jako ból dolnego odcinka kręgosłupa lub ból krzyża. 
W publikacjach naukowych na temat LBP można znaleźć klasyfikację tego bólu w zależności od czasu jego trwania: 

• ból ostry – trwający do sześciu tygodni, 
• ból podostry – trwający od sześciu tygodni do trzech miesięcy, 
• ból przewlekły – utrzymujący się dłużej niż trzy miesiące [18]. 

W innych publikacjach przyjmuje się, że ból okolicy lędźwiowo-krzyżowej trwający krócej niż cztery tygodnie jest bólem ostrym, trwający od 4 do 12 tygodni jest bólem podostrym, a gdy utrzymuje się powyżej 12 tygodni, jest określany jako ból przewlekły [26]. 
Badacze z Kanady, Finlandii i Holandii pracujący dla Cochrane, międzynarodowej organizacji gromadzącej dane naukowe, w 2021 r. nadal stosowali określenie „niespecyficzny przewlekły ból pleców” dla bólu utrzymującego się dłużej niż 12 tygodni, którego przyczyna nie jest jednoznacznie ustalona [10]. 
Większość epizodów ostrego LBP ustępuje u prawie 90% pacjentów zwykle w ciągu sześciu tygodni, czyli ma korzystną prognozę, szczególnie gdy nie udaje się ustalić jednoznacznej, poważnej przyczyny [16]. Jednak już w tym okresie należy zwracać uwagę na tzw. czerwone flagi. Warto też określić czynniki ryzyka nawrotu lub przejścia w stan przewlekły. Przewlekłe bóle pleców (chronic low back pain – CLBP) odczuwa blisko 20–25% populacji w wieku powyżej 65. roku życia [33], ale w dużym stopniu zależy to od uwarunkowań psychosocjalnych, gdyż ten wskaźnik szczególnie wzrasta w krajach o niskich i średnich 
dochodach. 
Na podstawie metaanalizy opublikowanej w 2022 r. ustalono, że w powstawaniu niespecyficznego zespołu bólowego kręgosłupa (nsLBP) znaczenie uwarunkowań psychosocjalnych znacznie przewyższa wartości wskaźników określających upośledzenie funkcji centralnego układu nerwowego oraz nieprawidłowości w badaniach obrazowych kręgosłupa [30]. 
LBP dotyczy wszystkich grup wiekowych – od dzieci do osób starszych, negatywnie wpływa na jakość życia, staje się główną przyczyną niepełnosprawności, generuje koszty indywidualne i społeczne i występuje u społeczeństw żyjących w krajach zarówno o bardzo niskich, jak i o wysokich dochodach. Według obecnego stanu wiedzy LBP jest stanem wieloczynnikowym spowodowanym interakcją czynników genetycznych, fizycznych, psychologicznych i zawodowych ze złożoną patofizjologią [35]. 

Czynniki ryzyka i etiologia LBP

Na występowanie zespołów bólowych kręgosłupa ma wpływ co najmniej kilka czynników, a ryzyko wystąpienia dolegliwości zależy od ich wzajemnych korelacji. Należą do nich: 

Geny
Dotychczas zidentyfikowano jedynie kilka genów odpowiedzialnych za degenerację krążka międzykręgowego. Obejmują one geny receptora witaminy D, mukopolisacharydów, kolagenu. Pod wpływem tych samych genetycznych czynników ryzyka pozostaje również osteoartroza dotycząca stawów międzywyrostkowych i występująca u 90% osób powyżej 45. roku życia [40–42].

Osobnicze czynniki ryzyka
Potwierdzono, że osoby wysokie, z długim kręgosłupem, mają tendencje do podnoszenia ciężarów końcem dłuższego ramienia dźwigni, co wyjaśnia, dlaczego u osób wysokich istnieje większe ryzyko wypadnięcia krążka międzykręgowego [43]. Nie istnieją przekonujące dowody na występowanie istotnych różnic w rozpowszechnieniu dolegliwości bólowych kręgosłupa zależnych od płci i różnic w długości kończyn. Istotne jest natomiast ryzyko związane z małą ruchomością kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego [44].

Uwarunkowania psychospołeczne
Postawy, styl poznawczy, unikanie aktywności ze strachu, frustracja, lęk i depresja, wysokie wymagania związane z pracą, relacje w środowisku zawodowym i nieradzenie sobie ze stresem wykazują wartość prognostyczną dla mniej więcej 3% zgłoszeń nowych epizodów z reguły nienasilonych dolegliwości, lecz wykazują wyraźny związek z przejściem bólu i niepełnosprawności z fazy ostrej w przewlekłą [45, 46]. Czynniki psychospołeczne mają zdecydowanie większą wartość jako „przeszkody w procesie zdrowienia” w kontekście klinicznym i zawodowym [47, 48], a prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu bólowego kręgosłupa w związku z czynnikami psychospołecznymi jest najwyżej dwukrotnie większe niż normalnie [49]. 

Środowiskowe (fizyczne) czynniki ryzyka
Doniesienia naukowe oceniające wpływ fizycznych czynników ryzyka potwierdzają, że istnieje większe ryzyko wypadnięcia krążka miedzykręgowego wynikające z czynności zawodowych związanych z unoszeniem z podłoża dużych ciężarów w pozycji ze skrętem tułowia (zwłaszcza gwałtownym) w czasie nagłego skrajnego pochylenia w przód oraz podczas wykonywania nagłego wysiłku mięśniowego [50, 51]. 
Związek czynników biomechanicznych z protruzją krążka międzykręgowego i zespołem bólowym kręgosłupa został wykazany w wielu pracach badawczych, w których oceniano m.in.: 

• wielokrotne pochylanie się w domu [52], 
• długotrwałe pozostawanie w pochyleni...