Fizjoterapia po operacyjnym leczeniu żylaków

Żylaki kończyn dolnych stanowią poważny problem zarówno estetyczny, jak i zdrowotny. Ich pojawienie świadczy o rozwoju PNŻ, która w początkowym stadium jest często bagatelizowana. Przewlekła niewydolność żylna definiowana jest jako utrwalone zaburzenie odpływu krwi żylnej z naczyń krwionośnych kończyn dolnych. Do pierwszych widocznych objawów PNŻ należą teleangiektazje, potocznie zwane pajączkami. Są to prześwitujące przez skórę, poszerzone powierzchowne żyłki. Ten etap choroby często stanowi dla pacjentów jedynie problem estetyczny. W dawnej Hiszpanii był to nawet powód do dumy. Sangre azul, czyli błękitna krew, świadczyła o arystokratycznym pochodzeniu. Wiele dam specjalnie malowało na nogach siatkę żyłek, aby podwyższyć swój status społeczny. Obecnie teleangiektazje uznawane są za pierwszy stopień niewydolności żylnej i często usuwane są przez młode kobiety ze względów estetycznych. 

W celu usystematyzowania objawów przedmiotowych PNŻ wprowadzono skalę CEAP (C – klasyfikacja kliniczna, E – etiologia, A – lokalizacja anatomiczna zmian, P – patofizjologia) [1–7] (tab. 1).

Objawy towarzyszące żylakom kończyn dolnych nie zawsze są adekwatne do ich rozmiaru. W przypadku pacjentów z rozległymi żylakami brak jest często objawów bólowych, które mogą się pojawiać u tych z niewielkimi zmianami chorobowymi [1–3].

Mimo licznych badań nie jest znana dokładna przyczyna powstawania żylaków. Powszechnie uważa się, że jedną z nich jest zaburzenie równowagi pomiędzy ciśnieniem krwi w żyle a wytrzymałością jej ściany. W rezultacie przeciążenia objętościowego i ciśnieniowego oraz stanu zapalnego dochodzi do wzrostu przepuszczalności włośniczek i powstania obrzęku. Rozwój nadciśnienia żylnego prowadzi ostatecznie do poszerzenia żył i powstania żylaków [1–3]. 

Czynniki predysponujące do powstania żylaków kończyn dolnych

Do czynników predysponujących do powstania żylaków kończyn dolnych należą wszystkie te, które osłabiają ściany naczyń żylnych lub zwiększają ciśnienie żylne. Można do nich zaliczyć:

• czynniki genetyczne – dziedzicznie uwarunkowane osłabienie tkanki łącznej;
• wiek – wraz z wiekiem dochodzi do osłabienia naczyń krwionośnych;
• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej – dochodzi do zaburzenia pracy pompy mięśniowej w obrębie podudzi i stóp, w wyniku czego upośledzeniu ulega główny mechanizm wypychający krew w kierunku serca. Do grupy ryzyka można zaliczyć osoby wykonujące takie zawody, jak: fryzjer, stomatolog, ekspedient, hostessa, farmaceuta;
• ciąża i poród – zwiększenie objętości krwi w powiązaniu z uciskiem macicy na naczynia żylne powoduje utrudnienie odpływu krwi z kończyn dolnych;
• hormony – zarówno środki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, jak i zaburzenia hormonalne predysponują do powstania żylaków;
• leki – np. sterydy;
• choroby dróg rodnych – utrudnienie odpływu żylnego spowodowane jest m.in. przez ucisk guzów;
• zaparcia – ucisk żył utrudniający odpływ z naczyń krwionośnych spowodowany jest wzrostem ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej podczas oddawania stolca;
• otyłość i nadwaga – w wyniku zwiększonego obciążenia kończyn dolnych oraz bezruchu dochodzi do utrudnienia przepływu krwi w naczyniach krwionośnych;
• palenie papierosów – niekorzystne działanie nikotyny prowadzi do uszkodzenia śródbłonka, hamując wytwarzanie prostacykliny;
• opalanie, sauna, solarium, gorące kąpiele – działanie wysokich temperatur powoduje rozszerzenie naczyń żylnych, czego konsekwencją jest spowolnienie przepływu krwi oraz jej zaleganie;
• obcisła odzież – powstały ucisk prowadzi do utrudnienia odpływu krwi z naczyń żylnych kończyn dolnych;
• nieprawidłowe obuwie – ciasne, ograniczające ruchy stopy oraz wysokie buty upośledzają pracę pompy mięśniowej, powodując zaleganie krwi w naczyniach żylnych;
• choroby stawów – wynik bezruchu i braku pracy pompy mięśniowej [1–3].

Diagnostyka

Rozpoznanie PNŻ w momencie powstania żylaków nie jest trudne. W celu leczenia operacyjnego niezbędna jest jednak szczegółowa diagnostyka, która obejmować powinna wywiad, badanie przedmiotowe oraz badania obrazowe.

Wywiad 

Wywiad z pacjentem powinien obejmować analizę objawów oraz ewentualnych czynników ryzyka, które mogły się przyczynić do wystąpienia żylaków, a także dane dotyczące wszystkich dotychczasowych zabiegów.

Badanie fizykalne 
Oceny dokonuje się w pozycji leżącej, a także stojącej – wtedy żyły wypełniają się krwią i stają się bardziej widoczne. Należy pamiętać, że zmiany nie są umiejscowione jedynie na nogach, lecz także w obrębie podbrzusza, krocza oraz pachwin. Podczas badania ocenia się także przebarwienia skórne, owrzodzenia podudzi, temperaturę, obrzęki oraz bolesne zgrubienia. Istotny jest również pomiar obwodu kończyn dolnych oraz obecność tętna (tętnica udowa, podkolanowa, piszczelowa tylna, grzbietowa stopy).

Badania obrazowe

• Badanie ultrasonograficzne (US...