Kompleksowy regionalny zespół bólowy

Po raz pierwszy schorzenie to opisał niemiecki chirurg Paul Sudeck (1990). Przypuszczał, że przyczyną powstania zespołu jest pojawienie się na skutek urazu zaburzeń humoralnych prowadzących do neurogennej reakcji zapalnej. Sudeck twierdził, że wskutek urazu dochodzi do miejscowej reakcji zapalnej wywołanej produktami zniszczonych urazem tkanek. Reakcja zapalna z kolei prowadzi do zaburzenia przepływu krwi i powstania dystrofii z silną bolesnością. Uszkodzony śródbłonek obecny w naczyniach włosowatych zwiększa ich przepuszczalność i przepływ krwi, prowadząc do ostrego zaniku kości [2].

Istotną rolę odgrywają również pourazowe zaburzenia krążenia wywołane wskutek obrzęku lub zbyt ciasno założonego opatrunku gipsowego. Prowadzą one do przewlekłego zastoju krwi żylnej. Obecnie pojawia się wiele teorii mówiących o przyczynach powstawania KZBR, jednak żadna z nich nie wyjaśnia do końca jego patogenezy.

Kompleksowy regionalny zespół bólowy w większości przypadków występuje jako powikłanie po urazie, przeważnie po złamaniu kości promieniowej typy Collesa (19–35%), również jako powikłanie po uszkodzeniach nerwów obwodowych (2–5%) oraz bez urazu (10%). Zaobserwowano czynniki zwiększające ryzyko powstania zespołu bez urazu. Należą do nich:

• zakażenia,
• martwica tkanek miękkich,
• zapalne choroby skóry,
• uszkodzenia mózgu,
• zalenie papierosów,
• zespół bark–ręka,
• uszkodzenia rdzenia kręgowego,
• zabieg chirurgiczny,
• zespół cieśni nadgarstka,
• choroba niedokrwienna,
• zawał serca.

Na podstawie obserwacji klinicznych stwierdzono, że KZBR występuje zazwyczaj u chorych w przedziale wiekowym 30–50 lat. Trzykrotnie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn [2]. Dużym problemem rzutującym na leczenie i fizjoterapię jest zbyt późne rozpoznanie zespołu. Zdiagnozowanie w fazie zaniku kości jest spóźnione o kilka tygodni, co utrudnia leczenie i prowadzi do nieodwracalnego upośledzenia funkcji kończyny.

Typowymi objawami towarzyszącymi KZBR są dolegliwości bólowe, obrzęk, objawy naczyniowo-ruchowe, tj. zasinienie, zaczerwienienie skóry. Ból utrzymuje się od kilku tygodni do kilku miesięcy, a nawet 2 lat. Zespół przebiega w trzech fazach. Szczegółowo zostały one przedstawione w tabeli 1. [4, 6].