Obrzęki kończyn dolnych

Ograniczona wiedza na temat możliwości terapeutycznych – zarówno wśród pacjentów, jak i ich rodzin, przyczynia się do wycofania społecznego chorego oraz pogłębiania jego dolegliwości. Prowadzi to do powstania błędnego koła, eliminacja chorego z życia społecznego i pełnionych przez niego wcześniej funkcji skutkuje pogorszeniem jego jakości życia oraz stanu fizycznego, co dodatkowo prowokuje go do unikania aktywności życia codziennego. Nieoceniona w tym miejscu okazuje się pomoc fizjoterapeutyczna, która poza poprawą sprawności fizycznej i stanu kończyn dolnych może pomóc w przywróceniu chorego do pełnego życia społecznego [1, 2].

OBRZĘK KOŃCZYN DOLNYCH 

Obrzęk można zdefiniować jako gromadzenie się płynu w przestrzeni pozakomórkowej i pozanaczyniowej tkanek i narządów. Jego przyczyny są bardzo zróżnicowane – od niegroźnych i niewymagających interwencji medycznej, po ciężkie choroby systemowe zagrażające życiu. Mimo mnogości przyczyn obrzęków powstają one zazwyczaj w jednym z poniższych mechanizmów:

• zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń, np. urazy, stany zapalne,
• wzrost ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach żylnych, np. niewydolność serca, zakrzepica żył głębokich,
• spadek ciśnienia onkotycznego osocza (ciśnienia uwarunkowanego stężeniem białka w osoczu), np. uszkodzenie wątroby (miejsce produkcji albumin), zespół nerczycowy (nadmierna utrata białka), niedożywienie (niska podaż białka),
• upośledzenie odpływu chłonki. 

Obrzęki można również podzielić, ze względu na ich lokalizację, na miejscowe i uogólnione (tab. 1).

W związku z tak licznymi przyczynami obrzęków ich leczenie jest bardzo zróżnicowane. Część przypadków nie wymaga specjalistycznego postępowania, ponieważ ustępuje samoistnie, inne zaś wymagają leczenia farmakologicznego lub zastosowania różnych metod terapeutycznych. W praktyce fizjoterapeuty niewątpliwie największe znaczenie ma leczenie obrzęków limfatycznych, w przypadku których tzw. kompleksowa terapia limfatyczna jest podstawową metodą zalecaną przez International Society for Lymphology [3–5].

OBRZĘK LIMFATYCZNY

Obrzęk limfatyczny jest wynikiem zastoju chłonki z powodu nabytego defektu lub wrodzonych wad naczyń chłonnych. Najczęstszą lokalizacją jest tkanka podskórna i skóra. Zastój chłonki może powodować przewlekły stan zapalny [3].
Obrzęk limfatyczny można podzielić na pierwotny – najczęściej spowodowany wrodzonymi defektami układu chłonnego, i wtórny – najczęściej spowodowany urazami i uszkodzeniami. Wtórny obrzęk limfatyczny może być również wynikiem radioterapii, choroby nowotworowej czy chirurgicznego usunięcia węzłów chłonnych [6].
Objawy wskazujące na występowanie obrzęku limfatycznego kończyny dolnej:

• stwardnienie skóry przodostopia i nasady drugiego palca stopy, które uniemożliwia pochwycenie skóry w fałd, nazywane jest objawem Stemmera,
• obrzęk palców stóp powodujący ich zniekształcenie oraz wytworzenie na grzbiecie stopy garbu [3].