Odkręgowe bóle głowy – perspektywa osteopatyczna

Znaczne ograniczenie zakresu ruchu w odcinku szyjnym, deformacje fizjologicznej krzywizny i wzmożone napięcie mięśniowe dają bogatą, dodatkową symptomatologię towarzyszącą zespołom bólowym odcinka szyjnego ze względu na pobudzenie układu wegetatywnego z takimi objawami dodatkowymi, jak: jednostronny obrzęk twarzy, nudności, wymioty, łzawienie oka, zaburzenia widzenia ze światłowstrętem, a nawet nadwrażliwość na dźwięki (fonofobia). Dlatego w diagnostyce różnicowej bólu głowy spotyka się takie określenia, jak: migrena szyjna, zespół Barrégo-Lieou, napięciowy ból głowy lub neuralgia potyliczna. Cechą typową tych dolegliwości jest inicjowanie bólu w odcinku szyjnym, wtórne promieniowanie do głowy – najczęściej okolicy potylicznej, ale również czoła, gałki ocznej, okolicy skroniowo-żuchwowej. Brak aury i objawów prognozujących napad typowy dla migreny oraz dobra reakcja na diagnostyczną iniekcję blokującą przewodnictwo z segmentów ruchowych odcinka szyjnego, nerwów potylicznych lub punktów spustowych stanowią dodatkowe cechy charakteryzujące odkręgowe bóle głowy [1, 2]. To właśnie pozytywny test iniekcji diagnostycznej jest obecnie powszechnie uznawany za najważniejszy dowód tego, że generatorem bólu głowy jest odcinek szyjny. Znalazło to również odbicie w ustaleniach Międzynarodowego Towarzystwa Bólu Głowy (International Headache Society), które określiło w 2004 r. kryteria diagnostyczne bólu głowy pochodzenia odkręgowego [3]: 

1. Ból odczuwany początkowo w odcinku szyjnym, a następnie w dowolnym regionie głowy;
2.  Obecność patologii w odcinku szyjnym potwierdzona badaniami obrazowymi lub laboratoryjnymi;
3.  Ustąpienie bólu po iniekcji diagnostycznej;
4.   Wycofanie bólu w ciągu 3 miesięcy leczenia.

Generatory bólu

Odkręgowe bóle głowy mogą mieć bardzo różną etiologię – od zmian zwyrodnieniowych i pourazowych odcinka szyjnego, przez schorzenia infekcyjne, zapalne choroby układowe, aż do zmian nowotworowych. Jednak wspólnym mechanizmem, jakiemu przypisuje się przeniesienie aferencji z odcinka szyjnego na system unerwienia głowy, jest relacja trzech górnych segmentów szyjnych unerwienia somatycznego szyi z jądrem rdzeniowym nerwu trójdzielnego. Jądro to, sięgając w obrębie rdzenia do poziomu C3, jest przekaźnikiem bodźców do zwoju nerwu trójdzielnego i to za jego pośrednictwem impulsy pochodzące z odcinka szyjnego z takich struktur, jak torebki stawowe, krążki międzykręgowe, okostna, mięśnie i powięzie, mogą być odczuwane jako ból promieniujący do czoła, oka czy żuchwy. Udowodniono tę bliską korelację poprzez liczne eksperymenty potwierdzające zmianę pobudliwości nerwu trójdzielnego po drażnieniu nerwu potylicznego większego [4].

Staw C0/C1 uważany jest za jeden z najobficiej zaopatrzonych w mechanoreceptory. W badaniach sekcyjnych potwierdzonych bardzo dokładnym obrazowaniem rezonansu magnetycznego (RM) udowodniono bliską, niemal anatomiczną ciągłość między niektórymi wiązkami mięśni podpotylicznych i oponą twardą (tzw. myodural bridge), która jest wrażliwa na odczucia bólowe [5]. Wykazano również połączenia anatomiczne między oponą twardą...