Postępowanie fizjoterapeutyczne w zespole mięśnia gruszkowatego

Określenie częstotliwości zachorowań jest trudne, aczkolwiek badania przesiewowe osób z bólami kręgosłupa wskazały na zakres 5–36% mających do czynienia z dysfunkcją mięśnia gruszkowatego [1, 2]. W praktyce ortopedycznej stwierdzane jest tylko w 0,1%. Według Pace’a i Nagle’a bardziej narażone są kobiety (przewaga kobiet do mężczyzn 6:1) z powodu szerszej miednicy i większego kąta Q oraz osoby pomiędzy czwartą a piątą dekadą życia [3]. 

Zespół mięśnia gruszkowatego powstaje na skutek anomalii mięśni (przykurczu bądź wzmożonego napięcia mięśnia gruszkowatego), może być również następstwem dyskopatii lub nieprawidłowej postawy ciała (hiperlordozy). Za inne przyczyny uważa się przebytą endoprotezoplastykę stawu biodrowego, kostniejące zapalenie mięśni, różnice w długości kończyn dolnych i przeciążenia wynikające z nieprawidłowego treningu sportowego. Typologia podziału schorzenia ujmuje jego dwa rodzaje – pierwotną, gdzie właśnie anatomia uznawana jest za główną przyczynę, oraz wtórną, gdzie większy nacisk kładziony jest na przeciążenie i mikrouszkodzenia tkankowe [4].

Objawy

Objawy zespołu nadmiernego napięcia mięśnia gruszkowatego mogą symulować atak rwy kulszowej. Typowe dla zespołu są ból okolicy biodra schodzący do pośladka, a nawet wzdłuż kończyny dolnej, uczucie drętwienia kończyny dolnej po stronie bolesnego pośladka, tkliwość palpacyjna mięśnia gruszkowatego. Ból nasila się również podczas siedzenia na twardym podłożu trwającego dłużej niż 15–20 minut [5, 6]. 

Wzmożone napięcie mięśnia gruszkowatego może doprowadzić do ucisku nerwu kulszowego poprzez zmniejszone krążenie krwi, niedostateczne zaopatrzenie w substancje odżywcze i dolegliwości bólowe w obrębie pośladka z promieniowaniem do kończyny dolnej. Ból wynikający z powyższej patologii utrudnia chodzenie, jest szczególnie dokuczliwy podczas wchodzenia po schodach i pochylaniu się na prostych nogach. Zauważalny jest również w trakcie unoszenia kończyny, rotowania uda do wewnątrz. Dysfunkcja mięśnia gruszkowatego bardzo często może prowadzić do odruchowego zaniku mięśni pośladkowych, w tym pośladkowego średniego i małego, które odgrywają bardzo ważną rolę w stabilizacji miednicy [7–9].

Charakterystyczne w zespole mięśnia gruszkowatego jest ograniczenie zakresu długości mięśni w obrębie obręczy biodrowej zauważalne szczególnie w pozycji rotacji wewnętrznej uda. Dyskomfort w trakcie chodzenia zmniejszany jest przez stawianie stopy w rotacji zewnętrznej [9].

Rozpoznanie

Odpowiednie badanie fizykalne i obserwacja objawów pozwalają na dokładniejszą diagnozę. Zespół mięśnia gruszkowatego można podejrzewać, gdy [10, 11]:

• występuje głęboki, przeszywający ból w okolicy pośladka, po bocznej stronie uda w okolicy krętarza większego kości udowej, 
• pojawia się wyraźne, bolesne ograniczenie rotacji wewnętrznej uda,
• ból prowokowany jest poprzez uniesienie wyprostowanej w stawie kolanowym kończyny, przywiedzenie poza linię pośrodkową wraz z jednoczesną rotacją wewnętrzną [7],
• dodatni jest wynik testu cięciwy łuku (bowstrin...