Procedury fizjoterapeutyczne stosowane przy rehabilitacji chorych z obrzękiem limfatycznym

Zakłócenie równowagi między tempem wytwarzania płynu śródmiąższowego i tempem odprowadzania tego płynu przez układ limfatyczny, objawiające się gromadzeniem nadmiernych jego ilości w tkankach nazywa się obrzękiem (oedema).

Występują trzy rodzaje niewydolności układu chłonnego:

• niewydolność dynamiczna (wysokoobjętościowa); występuje, gdy tworzenie płynu tkankowego przewyższa możliwość jego transportu anatomicznie i funkcjonalnie sprawną drogą chłonną; wskutek tego płyn gromadzi się w tkance i powstaje obrzęk pozakomórkowy;
• niewydolność mechaniczna (niskoobjętościowa), w której tworzenie płynu tkankowego i chłonki jest prawidłowe, ale odpływ chłonki jest utrudniony z powodu częściowej lub całkowitej niedrożności naczyń; występuje bogatobiałkowy obrzęk pozakomórkowy prowadzący do ciężkich uszkodzeń tkankowych;
• niewydolność „zaworu bezpieczeństwa” (postać kombinowana) występująca, gdy możliwość transportu zmniejsza się z powodu patologii naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, z jednoczesnym zwiększeniem obciążenia limfatycznego. 

Obrzęk limfatyczny

Istotą obrzęku chłonnego jest gromadzenie się w przestrzeniach tkankowych nie płynu, ale dużych ilości białka o wielkich cząsteczkach. W płynie bogatym w białka następuje szybki wzrost fibroblastów prowadzący do rozplemu tkanki łącznej dodatkowo zaburzającej krążenie płynu w przestrzeni tkankowej.

Zaburzenia przepływu chłonki i powstający w następstwie obrzęk limfatyczny wywołują w skórze i tkance podskórnej charakterystyczne zmiany, do których należą: zgrubienie ściany średnich i drobnych naczyń tętniczych prowadzące do ich zwężenia; przerost warstwy wewnętrznej i środkowej żył z rozszerzeniem ich światła, zanik lub przerost naczyń chłonnych, zastąpienie tkanki tłuszczowej tkanką łączną, zanik gruczołów potowych, zwłóknienie skóry właściwej, tkanki podskórnej i tłuszczowej oraz powięzi, zgrubienie i nadmierne rogowacenie naskórka. Obrzęk limfatyczny jest najczęściej obrzękiem jednostronnym, asymetrycznym.

Rzadko przebiega bezboleśnie, najczęściej z dolegliwościami bólowymi w przebiegu choroby nowotworowej, bólu zastoinowego w I stadium obrzęku, przy zajęciu powięzi, więzadeł i miękkich części stawów, prowadzących do stanów zapalnych i deformacji.

Zmienia się konsystencja tkanki podskórnej oraz kolor skóry.

Wyróżnia się cztery stopnie obrzęku limfatycznego:

• stopień I, utajony, nie daje objawów klinicznych obrzęku tkanek, zdolność do transportu w układzie chłonnym jest upośledzona; do zmniejszenia objawów wystarczy odpoczynek;
• stopień II charakteryzuje obrzęk, którego istotą jest gromadzenie się bogatobiałkowego płynu śródkomórkowego w tkance podskórnej; powoduje to rozciągnięcie tkanki, utratę napięcia – bez objawów włóknienia; kolor skóry pozostaje bez zmian; obrzęk jest miękki, ciastowaty, uciśnięcie powoduje powstanie dołka; ustępuje w spoczyn...