Rehabilitacja w powikłaniach po mastektomii – wtórny obrzęk limfatyczny

Następstwa leczenia chirurgicznego:

• zaburzenia postawy ciała wskutek ubytku piersi oraz mięśnia piersiowego większego (problemy z uniesieniem barku, odstawanie łopatek, skolioza);
• ograniczenia zakresu ruchu w stawach kończyny górnej i obręczy barkowej, w wyniku bólu pooperacyjnego, zmian bliznowatych (szczególnie po radioterapii), przykurczy, zmniejszonej siły mięśniowej (pozabiegowej), rozwoju obrzęku limfatycznego oraz zrostów jako wyniku bliznowacenia przerostowego;
• zaburzenia statyki i dynamiki klatki piersiowej (sprawność układu oddechowego) na skutek przeciążeń stawu ramiennego i kręgosłupa szyjnego i piersiowego oraz wtórnie odcinka lędźwiowego kręgosłupa (zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, występowanie bólów pleców, bóle migrenowe pochodzenia odkręgosłupowego);
• przejściowe lub trwałe uszkodzenia nerwów (w zależności od charakteru urazu), m.in.: nerwu piersiowego długiego – porażenie mięśnia zębatego przedniego (objaw łopatki skrzydlatej); nerwu piersiowo-grzbietowego – porażenie mięśnia najszerszego grzbietu (dysfunkcja kończyny górnej i odstawanie łopatki); nerwu piersiowego przyśrodkowego lub bocznego – zaburzenia mięśnia piersiowego większego i mniejszego (zapadanie się klatki piersiowej);
• zaburzenia czucia;
• obrzęk limfatyczny kończyny górnej, w wyniku usunięcia, uszkodzenia i ograniczonej zdolności do kompensacji ubytków naczyń i węzłów chłonnych.

Poza upośledzeniem fizycznym, dochodzi również do upośledzenia sprawności psychicznej, czego następstwem mogą być:

• kompleks połowy kobiety (tzw. niepełnej wartości),
• obniżenie poczucia własnej wartości, atrakcyjności, seksualności,
• brak akceptacji własnej osoby,
• strach, depresja i załamanie,
• obawa przed powrotem do normalnego życia sprzed zabiegu, a także do rodziny i pożycia małżeńskiego,
• uczucie winy, wstydu,
• obawa przed nawrotem choroby,
• poczucie znacznego okaleczenia.

Cele postępowania rehabilitacyjnego

Właściwa rehabilitacja po zabiegu mastektomii jest jedynym skutecznym sposobem odzyskania pełnej sprawności psychofizycznej i koniecznym elementem leczenia. Rehabilitacja ma na celu usprawnienia kończyny, m.in. poprzez poprawę zakresu ruchu i elastyczności funkcjonowania mięśni, w tym mięśnia piersiowego wielkiego oraz całej obręczy barkowej wraz z odcinkiem piersiowym i szyjnym kręgosłupa, przeciwdziała powstaniu skoliozy, przyrośnięciu blizny do powięzi mięśniowej oraz usunięcie obrzęku.
Istotne jest, aby kobieta miała świadomość, że fizjoterapia znacznie wpływa na poprawę samopoczucia i sprawności. Większość ćwiczeń można wykonywać samodzielnie w warunkach domowych, pod warunkiem systematyczności, unikania dużych obciążeń, stosowania wysokiego ułożenia kończyny umożliwiającego odpływ chłonki oraz higieny skóry kończyny obrzękniętej i obszaru poddanego radioterapii.
Celem postępowania rehabilitacyjnego jest: 

• zwiększenie zakresu ruchu w stawach obręczy barkowej po stronie operowanej,
• zwiększenie siły mięśniowej oraz ogólnej sprawności i motoryki,
• poprawa funkcji kręgosłupa, przeciwdziałanie bólom pleców oraz powstawaniu wad postawy,
• wytworzenie mechanizmów kompensacyjnych w kontekście powstałych zaburzeń neurologicznych,
• zapobieganie i ograniczanie powstawania obrzęku limfatycznego,
• korekcja wad postawy,
• poprawa samopoczucia, akceptacji siebie oraz adaptacja do zmienionych warunków życia oraz pracy zawodowej.

W przypadku akinezji kobiet po zabiegu dochodzi do zmniejszenia sprawności fizycznej, co objawia się w wykonywaniu codziennych czynności, stąd aktywność fizyczna powinna być jednym z podstawowych składników rehabilitacji po odjęciu piersi.

Metody postępowania rehabilitacyjnego

Na postępowanie rehabilitacyjne u kobiet po mastektomii składają się: 

• rehabilitacja szpitalna przedoperacyjna,...