Terapia powięziowa w sporcie

Sportowcy to specyfi czna grupa pacjentów – trening techniki sportowej wymaga tysięcy powtórzeń, obciążania wciąż tych samych struktur, powtarzania tych samych sekwencji ruchowych. Im wyższy poziom zawodnika, tym większa powtarzalność ruchu, większa precyzja, a co za tym idzie – większe ryzyko przeciążenia określonych struktur. Potwierdza to chociażby fakt nazywania pewnych kontuzji od nazw sportów, w jakich najczęściej się pojawiają (kolano skoczka, łokieć tenisisty itp.). Technika sportowa wymusza na zawodniku określony sposób poruszania, a co z tym wiąże – specyfi czny rodzaj obciążeń, dlatego w artykule omówiono mechanizmy przenoszenia obciążeń przez tkanki, pojawiania się przeciążeń (u młodych zdrowych ludzi) oraz metody zapobiegania kontuzjom.

Przenoszenie obciążeń przez mięśnie 

Mięsień nie jest osobną, samodzielną strukturą, ale jego działanie jest zależne od otoczenia, w którym się znajduje. Są dwie drogi przenoszenia siły wytworzonej przez skurcz mięśniowy:

• struktury wewnątrzmięśniowe takie jak endomysium i perimysium (śródmięsna) – przenoszące siły bezpośrednio pomiędzy przyczepami mięśniowymi,
• struktury zewnątrzmięśniowe – siły przenoszą się na otaczające mięsień struktury, np. omięsną, a przez nią na inne mięśnie, torebkę stawową (stabilizacja stawu), błonę międzymięśniową, błonę międzykostną, pęczek naczyniowo- -nerwowy itp.

Rysunek 1 przedstawia sposób, w jaki powięzi (lub inne struktury) mogą wpływać na wynik pracy mięśnia. Pracujący mięsień będzie wpływał na otaczające go struktury. Ich elastyczność i ruchomość będą miały kluczowe znaczenie w modulowaniu pracy mięśnia. Jednocześnie połączenia te powodują, że efekt pracy mięśniowej będzie nie tylko lokalny (przeniesienie siły z przyczepu na kość), ale może mieć wpływ na napięcie tkanek w segmentach odległych od niego samego. Przykładem może być głęboka powięź kończyn dolnych, która jest kontynuacją dwuwarstwowej powięzi dużych mięśni tułowia.

Sąsiadujące ze sobą mięśnie agonistyczne również mogą oddziaływać na siebie w opisany wyżej sposób (rys. 2), a nawet mięśnie uznane za antagonistyczne w rzeczywistości nie pozostają bez wpływu na siebie (rys. 3).

Aktywując mięśnie w określony sposób, wpływa się na obciążenie tkanki łącznej – ta zaś reaguje przebudową swojej architektury – zgodnie z kierunkiem powtarzających się obciążeń, czyli zgodnie z powtarzającymi się wzorcami ruchowymi. Trudno określić dokładnie, kiedy obciążenia mogą spowodować patologiczne zmiany w tkance, tj. utratę elastyczności w wyniku zmniejszenia się ilości silnie uwodnionej substancji podstawowej, oraz zmiany w strukturze sieci kolagenowej, które nie pozwalają jej powrócić do pierwotnego kształtu (tego typu zmiany znaleziono u osób z ograniczeniami ruchomości w stawach). Wynikiem tych zmian jest utrata elastyczności (często w określonym kierunku) i przesuwalności tkanek względem siebie. Wyżej opisane zmiany powodują, że ruch wykonywany jest w zmienionych warunkach mechanicznych (możliwe przeciążenie?). Należy również pamiętać, że powięź jest strukturą bogatą w mechanoreceptory i bierze udział w propriocepcji, koordynując pracę całych łańcuchów mięśniowych. Przykładem może być tkanka łączna pokrywająca mięsień najszerszy grzbietu. Część jej włókien nie przyczepia się do wyrostków kolczystych kręgosłupa, ale tworzy miejsce przyczepu części włókien mięśnia pośladkowego wielkiego. To połączenie jest istotne podczas koordynacji ruchów kończyny górnej z przeciwległą kończyną dolną. Jej brak może zaowocować zmianami przeciążeniowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Sprężyste właściwości tkanki łącznej

Tkanka łączna ma nie tylko zdolność przenoszenia obciążeń, ale również magazynowania energii – stąd jej właściwości sprężyste. Ludzkie ścięgna, rozcięgna i powięzi mają właściwości podobne jak sprężyna, dzięki czemu ruch jest jeszcze dynamiczniejszy, niż wynikałoby to wyłącznie z pracy mięśniowej. Zjawisko to odkryto u zwierząt – w dużo mniejszym stopniu występuje...