Wybrane metody diagnostyki pacjentów z patologią więzadła krzyżowego przedniego

Wartykule przedstawiono przegląd metod obiektywnej i subiektywnej oceny stawu kolanowego, w szczególności przeznaczony dla pacjentów z patologią więzadła krzyżowego przedniego (anterior cruciate ligament – ACL).

WYWIAD

Podstawą badania jest wywiad z pacjentem. Dane z wywiadu chorobowego pomagają w ustaleniu procesu chorobowego oraz rozpoznania. W przeprowadzanym wywiadzie należy uwzględnić [1–3]:

• Wiek i wagę pacjenta. Zerwanie więzadeł częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn poddanych takiemu samemu typowi urazu.
• Choroby współistniejące, szczególnie reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), przewlekłe stany zapalne, choroby neurologiczne ze wzmożonym lub obniżonym napięciem mięśniowym.
• Wykonywany zawód, sposób spędzania wolnego czasu, zajęcia rekreacyjne.
• Ograniczenia zawodowe i sportowe.
• Czas trwania choroby – stan ostry (w czasie 6 tygodni od urazu), stan przewlekły.
• Okoliczności urazu – uraz koślawiący często powoduje uszkodzenie kompleksu ACL oraz więzadła pobocznego przyśrodkowego (medial collateral ligament – MCL). Prawidłowo zebrany wywiad w większości przypadków potwierdza, że uszkodzenie ACL kojarzone jest z urazem – często w wywiadzie pojawia się stwierdzenie słyszenia chrupnięcia lub strzelenia w kolanie. Pacjent odczuwa silny ból w kolanie, jednak jest zdolny do chodzenia z utykaniem.
• Obecność, intensywność i lokalizację bólu. Ból „głęboki” w przyśrodkowej okolicy kolana może świadczyć o uszkodzeniu MCL i ACL. Badając kolano pod kątem patologii kompleksu przednio-przyśrodkowego, należy zwrócić uwagę na ból pochodzący z rozciągnięcia struktur. Może to prognozować zrost, sklejenie, bliznę lub uszkodzenie mięśni czy więzadeł. Obecność lub intensywność bólu również daje prognozę do doboru odpowiednich ćwiczeń i zabiegów fizykalnych.
• Stan kolana przed wypadkiem – bloki kolana, nawracające wysięki, zaniki mięśniowe szczególnie głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego, uczucie „uciekania” kolana.
• Obecność obrzęku, czas jego wystąpienia. Obrzęk kolana wywołany zerwaniem ACL przeważnie występuje na 6–24 godzin od urazu. Jest to spowodowane niewielkim rozmiarem tętnicy zaopatrującej więzadło. Szybko narastający obrzęk może świadczyć o innej patologii, np. złamaniu śródstawowym.
• Skuteczność wcześniejszego leczenia.
• Oczekiwania w stosunku do rehabilitacji – w zależności od poziomu aktywności życiowej. Co stanowi główny problem chorego i co należy leczyć pierwszoplanowo.

OGLĘDZINY

Oględziny należy rozpocząć od pozycji stojącej (stopy rozstawione na szerokość bioder). Podczas oględzin szczególną uwagę należy zwrócić na [2–5]:

• ustawienie kolan – określenie ich koślawości bądź szpotawości,
• ustawienie ud – określenie nadmiernej rotacji zewnętrznej lub wewnętrznej, obecność zaniku głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego,
• ustawienie podudzi – określenie nadmiernej rotacji wewnętrznej lub zewnętrznej,
• ustawienie stóp – określenie ustawienia pronacyjnego lub supinacyjnego stóp.

W trakcie oglądania pacjenta w pozycji siedzącej należy zwrócić uwagę na ustawienie rzepki [1]. Dodatkowo trzeba ocenić obecność obrzęku, wysięku, zmian skórnych. Torbiele wymagają zróżnicowania z guzami. Modzele skórne w okolicy przedkolanowej (klęcząca praca) mogą towarzyszyć przewlekłym stanom zapalnym i nasilać dolegliwości bólowe. Obecność gry naczyniowej i zmian zabarwienia skóry może sugerować algodystrofię współczulną (lokalizującą się w rzepce). Należy ocenić również unaczynienie obwodowe – obecność żylaków, zmian świadczących o stanie zapalnym żył głębokich.

BADANIE PALPACYJNE

U pacjenta leżącego palpacyjnie należy zbadać szparę stawową kolana (wrażliwość na ucisk, obrzęk, więzadło boczne), dół podkolanowy (czy występuje obrzęk torebki stawowej, obecność cyst podkolanowych), napięcie mięśni i temperaturę skóry. Zw...