516
Termoterapia jest działem fizykoterapii, który w celach leczniczych wykorzystuje energię cieplną przez dostarczenie energii (ocieplenie tkanek) lub pobranie energii (oziębienie tkanek)1. Leczenie ciepłem, w zależności od rodzaju zastosowanego ciepła, dzieli się na hydroterapię z zastosowaniem ciepłej lub gorącej wody, balneoterapię i zabiegi parafinowe. Istnieją również metody wzbudzające ciepło w tkankach, np. promieniowanie UV, IR, pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości i ultradźwięki2 3
Terapia zimnem obejmuje szereg metod o zróżnicowanej specyfice i spectrum działania. Należą do nich zimna hydroterapia (z krótkotrwałym skurczem naczyń), lód (kąpiele, okłady, masaże, nacieranie), łatwo parujące substancje płynne, zimne opatrunki (mankiety), zimne peloidy, kriożele, gazy chłodzące (azot, CO2), nadmuch zimnego powietrza, komory chłodzące – krioterapia ogólnoustrojowa, chłodzenie termoelektryczne4.
Łagodne leczenie chłodem obejmuje temperatury w zakresie 15–35°C, np. w hydroterapii. Intensywne leczenie zimnem obejmuje temperatury od 0 do –130°C (temperatura parowania ciekłego azotu). Istotną kwestią przy krioterapii jest czas ekspozycji na zimno i rodzaj zastosowanej metody terapeutycznej. Temperatura i czas trwania krioaplikacji warunkuje zróżnicowanie mechanizmów działania. Przy krótkotrwałym działaniu zimna początkowo występuje skurcz naczyń, a po zakończeniu terapii rozkurcz. Długotrwała terapia daje trwałe schłodzenie tkanek połączone ze zwolnieniem metabolizmu i obniżeniem perfuzji5 6.
Szczegółowy wpływ ciepło- i zimnolecznictwa przedstawiono w tabelach 1 7 89 10 11 i 2 12 13 14.
Długotrwała ekspozycja na zimno, bądź krótkotrwała, ale intensywna, uruchamia reakcje hormonalne powodujące wzrost przemiany tkankowej i podwyższenie ciepłoty tkanek. Dochodzi do wzrostu odporności. W przypadku krioterapii ogólnoustrojowej, zwiększa się wydzielanie hormonów: adrenaliny, noradrenaliny, ACTH (adrenocorticotropic hormone), testosteronu u mężczyzn oraz kortyzolu. Nie stwierdzono zwiększenia wydzielania hormonu luteinizującego, wzrostu i hormonu dojrzewania pęcherzyków. Zmianie ulegają także parametry krwi. Badania laboratoryjne potwierdzają wzrost do górnej normy poziomu leukocytów, hemoglobiny, kreatyniny oraz płytek krwi15 16.
Termoterapia znajduje zastosowanie m.in. w bólach mięśniowych, chorobach reumatycznych stawów, a także chorobach narządów ruchu. Ciepłolecznictwo stosowane jest także przy chorobach zwyrodnieniowych i działa pozytywnie na regenerację nerwów. Zimno z kolei wykorzystywane jest w chorobach układu nerwowego, pokarmowego, a także układu krążenia. Termoterapia może być łączona z innymi dziedzinami: światłolecznictwem, hydroterapią czy peloidami. W wyborze metody terapii i jej dawkowaniu należy uwzględnić charakter schorzenia podstawowego, stan ogólny pacjenta, choroby współistniejące. Wskazania stosowania termoterapii przedstawiono w tabeli 3 17 18 19 20 21 22 23 24 25.
| Efekt | Wpływ zimnolecznictwa |
| Przeciwbólowy | Zablokowanie przez zimno receptorów czuciowych, ich połączeń z proprioreceptorami, zwolnienie przewodnictwa we włóknach czuciowych, zablokowanie uwalniania mediatorów bólu. Związek z działaniem przeciwbólowym ma teoria kontrolnych bramek (tłumaczy hamujący wpływ odczuwania bólu przez receptory skórne). Stymulacja nerwów czuciowych w miejscu bólu (poprzez krioterapię) ogranicza liczbę bodźców bólowych docierających do świadomości i osłabia dolegliwości bólowe, ponieważ nerwy czuciowe są grubsze i przewodzą sygnały szybciej niż nerwy bólowe. Na poziomie rdzenia dochodzi do blokowania bodźców bólowych. Mózg, odbierając bodźce czuciowe, nie nadąża z przetwarzaniem bodźców bólowych. Podczas stymulacji receptorów zimnem dochodzi do wydzielania w podwzgórzu czynnika uwalniającego prekursora β-endorfiny (propiomelanokortyna, ACTH). W stymulacji wydzielania β-endorfin krioterapią niewykluczony jest udział kinezyterapii |
| Przeciwzapalny | Spadek miejscowej aktywności przemiany materii komórek objętych procesem zapalnym, spadek reakcji enzymatycznych, równoznaczne ze zmniejszeniem aktywności mediatorów zapalenia. Efektowi przeciwzapalnemu sprzyja zwiększenie miejscowego ukrwienia tkanek objętych odczynem zapalnym |
| Przeciwobrzękowy | Zwiększenie krążenia. Kilkugodzinne przekrwienie czynne, wzrost filtracji włośniczkowej, zwiększenie drożności naczyń chłonnych drenujących przestrzeń międzykomórkową. Eliminacja szkodliwych produktów przemiany materii i przyspieszenie przemiany, co sprzyja efektom przeciwobrzękowym. Działaniu przeciwobrzękowemu sprzyja kinezyterapia po krioterapii |
| Rozluźniający mięśnie | Zmniejszenie napływu bodźców bólowych do rdzenia kręgowego, segmentalne hamowanie stymulacji gamma-motoneuronów. Zwolnienie przewodnictwa w nerwach ruchowych i działanie analgetyczne. Już 10-minutowy zabieg o temperaturze 0°C lub ponad 1-minutowe ochładzanie azotem daje efekt rozluźniając |
| Układ | Wpływ |
| Krążenia | Zmniejszenie napięcia ścian naczyń krwionośnych, dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych obwodowych i zwiększenia szybkości przepływu krwi |
| Oddechowy | Zwiększenie wentylacji płuc proporcjonalnie do podwyższonej ciepłoty ciała. Liczba oddechów na minutę wzrasta, co wpływa na odwodnienie organizmu |
| Ruchu | Zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych i gładkich |
| Czynność nerek | Przegrzanie nerek wywołuje przekrwienie czynne, zmniejszenie czynności wydzielniczej. Ogólne przegrzanie ustroju zmniejsza wydzielanie moczu |
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
- 11 wydań czasopisma "Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja"
- Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
- ...i wiele więcej!
