Osteopatia i powięź

Powięź oznacza „tkankę miękką wchodzącą w skład układu tkanki łącznej przenikającego ludzki organizm”. Tkanki powięziowe można też określić jako włókniste tkanki kolagenowe, stanowiące część układu przenoszącego napięcia (naprężenia wywołane rozciąganiem) w całym organizmie.

W skład sieci powięziowej wchodzą powięzi właściwe: przegrody międzymięśniowe, torebki stawowe, rozcięgna, troczki, torebki narządów wewnętrznych oraz zagęszczenia sieci powięziowej, czyli ścięgna i więzadła. Częścią sieci są tkanki łączne kolagenowe o mniejszej twardości, takie jak powięź powierzchowna czy wewnątrzmięśniowa warstwa śródmięsnej. Do pojęcia powięzi zalicza się również oponę twardą, okostną, onerwie, krążki międzykręgowe, a także tkankę łączną tworzącą oskrzela i krezkę brzuszną.

Powięź zbudowana jest głównie z włókien kolagenowych i elastyny. Włókna budujące strukturę powięzi są mechanicznie powiązane – tworzą wspólną sieć – dzięki nieupostaciowionej macierzy uwodnionych proteoglikanów. Włókna kolagenowe są mechanicznie podtrzymywane dzięki wytwarzanym wiązaniom kowalencyjnym, co pozwala uzyskać mechaniczne właściwości kolagenu, takie jak duża sztywność i wytrzymałość.

Powięź postrzegana jest jako swego rodzaju przeplatająca się sieć, która dostosowuje układ swoich włókien oraz ich rozmieszczenie (gęstość) do potrzeby miejsca i funkcji w danej części ciała. Przykładem może być bardzo elastyczna powięź leżąca w warstwie skóry, zawierająca małą gęstość włókien kolagenowych. Jej przeciwieństwem będzie niezwykle wytrzymała powięź w mięśniach, więzadłach i ścięgnach, którą cechuje gęsta sieć włókien kolagenowych. 

Funkcje powięzi 

Funkcję układu powięziowego można przedstawić w skrócie jako 4P (z języka angielskiego) (za Kuchera i Kuchera, 1994):

1. Opakowanie (packaging) – określa funkcję tworzenia opakowania dla tkanek i elementów ludzkiego ciała. Powięzi otaczają, kształtują oraz zapewniają odpowiednie ułożenie części ciała względem siebie. 

2. Ochrona (protection) – stanowi bardzo istotny mechanizm podpierający i ochraniający dla organów i narządów wewnętrznych.

3. Korytarz, przejście (passageway) – zwraca się uwagę na rolę powięzi w wytyczaniu dróg i kanałów dla nerwów, naczyń limfatycznych, żył i tętnic. 

4. Udział w utrzymywaniu postawy ciała (posture) – powięź określana jest tu jako bierny element łączący napięcia generowane przez mięśnie. Jednocześnie rola ta jest o tyle istotna, że w powięzi występują wolne zakończenia nerwowe, receptory bólowe czy proprioreceptory. Uważa się, że powięź posiada zdolność do aktywnego kurczenia się dzięki obecności w strukturze powięziowej komórek o charakterze mięśnia gładkiego.

Organizm ludzki jest strukturą funkcjonującą na podstawie systemu napięciowego. W układzie powięziowym zawsze występuje napięcie, które jest niezbędną składową modelu tensegracyjego. System powięziowy tworzy jedną ciągłą sieć – od powięzi przyczepiającej się do wewnętrznych części czaszki do powięzi docierającej do podeszwowej części stopy ma się do czynienia z jedną nieprzerywalną strukturą. Powięź stanowi pewien fundament, na którym zbudowane jest ciało. Inne tkanki, takie jak mięśnie, kości, narządy wewnętrzne, układ nerwowy i krwionoś­ny, są niejako zatopione w sieci powięziowej. Układ powięziowy cechuje ciągłość, a sama powięź rozwija się wraz z organizmem i dostosowuje do wymogów strukturalnych danej części ciała. Jest systemem włókien poddawanym ciągłym napięciom. Pod wpływem różnych czynników (urazów, stanów przeciążeniowych, zaburzeń metabolicznych itd.) może dojść do tzw. densyfikacji powięzi. Zmiana ta polega na modyfikacji konsystencji (zwiększeniu gęstości) substancji podstawowej powięzi i ewentualnej zmianie orientacji wewnątrzpowięziowych włókien kolagenowych, ze zwiększeniem ich liczby. W przypadku chronicznego przeciążenia powięź podlega adaptacji i wykazuje skłonność do deformacji.

Jeżeli jedna część systemu powięziowego utraci ruchomość, zostanie przeciążona, zdeformowana lub wykazuje zaburzenia o innym podłożu, to negatywne wpływy mogą przenieść się na odległe elementy, a także inne struktury, w których obrębie przebiega, które otacza, wspiera i z którymi się łączy. 

Techniki osteopatyczne

Techniki osteopatyczne poprzez poprawę gry stawowej, likwidację dysfunkcji mięśniowo-powięziowych i trzewnych oraz poprawę wydolności układu tętniczego, żylnego, limfatycznego oraz oddechowego są pomocne w zmniejszaniu dolegliwości bólowych, zwiększaniu ruchomości stawowej oraz poprawę funkcji narządów wewnętrznych i całego organizmu. 

W technikach energii mięśniowej wykorzystuje się napięcie mięśniowo-powięziowe. Do tych technik należą: hamowanie zwrotne (napięcie antagonistów przed rozciągnięciem), relaksacja poizometryczna (napięcie agonistów przed rozciągnięciem), bierne i czynne rozciąganie po napięciach izometrycznych, ekscentryczne izotoniczne rozciąganie.

Inną delikatną techniką manualną jest technika napięcia i przeciwnapięcia (pozycyjne rozluźnianie). Terapeuta biernie prowadzi leczony staw i poszukuje pozycji największego komfortu, rozluźnienia struktur stawowych oraz mięśniowo-powięziowych.  Diagnostyka oparta jest na punktach wrażliwych specyficznych dla każdego stawu i możliwych do wykrycia jedynie przez badanie palpacyjne. Znaleziona pozycja komfortu utrzymywana jest przez 60–90 sekund, po czym następuje wolny i stopniowy powrót do pozycji neutralnej.

Podobną techniką wykorzystującą pozycję komfortu j...