Przyczyny i wsparcie w regeneracji uszkodzonych nerwów
Uszkodzenie nerwów może mieć jedną przyczynę, natomiast w wielu przypadkach, szczególnie w tych z przebiegiem przewlekłym, jest to kilka przyczyn, które wpływają na taki stan rzeczy. Przyczyny takie jak skaleczenie, rozciąganie, drgania, ucisk, niedokrwienie, stany zapalne, alkoholizm, zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca) lub podejmowane zabiegi medyczne, np. chemio- lub radioterapia czy zabiegi chirurgiczne, przyczyny genetyczne i niedobory mikroelementów, witamin bądź innych składników odżywczych mogą mieć istotny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego oraz jego składowych, czyli włókien nerwowych. Dlatego odpowiednio zaplanowane interwencje, które podejmuje człowiek, będą istotnym czynnikiem wpływającym zarówno na zapobieganie zaburzeniom włókien nerwowych, jak i na przywracanie ich sprawności w przypadku uszkodzeń.
Jednym z elementów, które warto rozpatrzyć w przypadku zaburzeń pracy włókien nerwowych, jest dobrze dobrana suplementacja, której głównym celem będzie wspieranie przewodnictwa nerwowego oraz przyspieszenie regeneracji uszkodzonych nerwów. Dopóki uszkodzenia są mniejsze niż 50%, można zakładać, że właściwie prowadzona rehabilitacja połączona z odpowiednim stylem życia, czyli stosowną dietą (w tym wypadku absolutnie chodzi o dietę śródziemnomorską, czyli o sporą podaż kwasów NNKT, dużą podaż białka oraz wysoką podaż owoców i warzyw bogatych w naturalne antyoksydanty), będzie najlepszym wyborem. Jednak czasami ten wybór może być niewystarczający do wykonania całej pracy i przyda się go wesprzeć celowaną suplementacją.
Na jakiej suplementacji się skupić?
Niektóre składniki odżywcze mogą odgrywać rolę w konserwacji funkcji nerwów i ich zdrowia, a także w regeneracji uszkodzonej tkanki nerwowej.
Jednym z czynników istotnie wpływających na funkcjonowanie układu nerwowego jest neurotrofina BDNF, czyli neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego, który wpływa na przeżycie, wzrost i funkcje, zapewniając stabilizację synaps i regulując funkcje synaptyczne wraz z aksonami i dendrytycznymi rozgałęzieniami w ośrodkowym układzie nerwowym.
Czynnik neurotroficzny pochodzenia mózgowego pełni funkcję ochronną w przeżywalności neuronów po uszkodzeniach i wiele badań wskazuje, że to właśnie on jest najlepszym kandydatem do miana swoistego bodyguarda nerwów. BDNF bierze czynny udział w pobudzaniu neurogenezy, czyli procesu powstawania nowych neuronów. Wspiera również przetrwanie istniejących neuronów i stymuluje wzrost, regenerację i tworzenie nowych neuronów i synaps.
Soplówka jeżowata
Suplementy, na które warto zwrócić uwagę, to cała gama produktów, które będą działać stymulująco na produkcję wspomnianej wcześniej neurotrofiny. Grzywa lwa, czyli Lion’s Mane – soplówka jeżowata, to grzyb, który dzięki zawartości hericeriny i erinaciny stymuluje produkcję BDNF oraz wpływa na mielinizację neuronów, czyli tworzenie niezbędnych dla przekaźnictwa neuronalnego osłonek mielinowych.
Witaminy z grupy B
Kolejnymi składowymi odgrywającymi bardzo istotną rolę w kontekście odpowiedniej pracy neuronów i układu nerwowego są witaminy z grupy B. Wykazują one działanie neuroprotekcyjne, przeciw ostremu i przewlekłemu bólowi związanemu z uszkodzeniem neuronów. Wykazano, że te witaminy mogą mieć działanie synergistyczne, które może prowadzić do wytwarzania endogennych czynników neurotroficznych, które poprawiają naprawę nerwów.
Witaminy z grupy B są skuteczne w przewodzeniu nerwowym, budowie aksonów, syntezie neuroprzekaźników i stymulacji poprzez różne szlaki sygnałowe. Właściwości rekonstrukcyjne kompleksu B w nerwach mogą ułatwiać przywrócenie funkcji nerwów po ich uszkodzeniach. Kompleks witamin z grupy B wzmacnia BDNF, o którym była mowa wyżej.
Witamina B1 jest kluczowym koenzymem biorącym udział w metabolizmie węglowodanów, które są głównym źródłem energii dla włókien nerwowych. Z tiaminy uzyskujemy pirofosforan tiaminy, który jest niezbędny do zasilania pirogronianu w metabolizmie energii, co prowadzi do powstania ATP. Co więcej, sam pirofosforan może działać jako przeciwutleniacz chroniący nerwy przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Badania wykazują, że zastosowanie witaminy B1 przekłada się na wzrost prędkości przewodzenia nerwowego.
Witamina B6 jest poniekąd neuroprzekaźnikiem biorącym udział w funkcjonowaniu układu nerwowego i niezbędną witaminą do produkcji związków hormonopodobnych. Jej niedobory lub nadmierne zużycie (np. poprzez nadmierną stymulację CUN) powodują neuropatię i mogą zaburzać prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Suplementacja witaminą B6 łagodzi objawy neuropatii i eliminuje powikłania, takie jak ból i drętwienie.
W modelu szczurzym witamina B6 przeciwdziałała niszczącemu nerwy działaniu nadmiernego uwalniania glutaminianu, które jest ważnym mechanizmem uszkodzenia neuronów w niektórych chorobach neurologicznych. Kliniczne dowody na funkcję regeneracyjną można uzyskać z badań pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka, w którym leczenie witaminą B6 zwiększało prędkość przewodzenia nerwów czuciowych, a tym samym zmniejszało objawy kliniczne.
Witamina B12 (kobalamina) jest koenzymem zaangażowanym w wiele kluczowych szlaków metabolicznych w ludzkim organizmie, takich jak lipidy, węglowodany i białka. Badania przeprowadzone na witaminie B12 wykazały pozytywny wpływ metylokobalaminy i witaminy B12 na proces mielinizacji poprzez zwiększenie ekspresji zasadowego białka mieliny, co przyspieszało ten proces.
W przypadku doboru witamin z grupy B warto wybierać produkty bazujące na wersjach zmetylowanych oraz dobierać działanie celowane, poprzedzone odpowiednio przeprowadzoną diagnostyką.
Kwas alfa-liponowy
Jednym z suplementów, na które również warto zwrócić uwagę, szczególnie że najczęściej jest on utożsamiany z działaniem regulującym gospodarkę cukrową, jest ALA – kwas alfa-liponowy. ALA oprócz tego, że wspomaga insulinowrażliwość, jest silnym antyoksydantem oraz może wspierać regulację pracy nerwów.
Badania na grupie cukrzyków wykazały, że stosowanie ALA w dawce 600 mg dziennie przez 16 tygodni doprowadziło do zmniejszenia takich objawów jak piekący ból i parestezje. Co więcej, stosowanie leków przeciwbólowych doraźnych (w celu złagodzenia bólu) było mniejsze w grupie leczonej ALA. Zatem badanie to wykazało, że ALA łagodził objawy neuropatyczne, jednocześnie zmniejszając stosowanie leków ratunkowych u pacjentów z cukrzycą typu 2 z objawową polineuropatią.
Inne badania, przeprowadzone na grupie 72 pacjentów, wykazały znaczące zmniejszenie objawów neuropatycznych przez obniżenie wyników NSS (neuropathy system score), SPNSQ (Subjective Peripheral Neuropathy Screen Questionnaire) i DN4 (douleur neuropathique) w dniu 40. w porównaniu z wartościami wyjściowymi. Wskaźniki BPI, NPSI i SDS w zakresie niepełnosprawności związanej z pracą, życiem społecznym i życiem rodzinnym również uległy znacznemu obniżeniu. Co więcej, 50% pacjentów oceniło swój stan zdrowia jako „lepszy” lub „znacznie lepszy” po podaniu kwasu alfa-liponowego.
Wydaje się więc, że 600 mg kwasu ALA dziennie może być dobrym wsparciem dla lepszego funkcjonowania układu nerwowego oraz zmniejszenia dolegliwości związanych z neuropatiami.
Kwasy omega-3
Ostatnim, a jednocześnie kolejnym bardzo istotnym punktem wsparcia dla układu nerwowego są kwasy tłuszczowe omega-3, szczególnie EPA oraz DHA. Między innymi dlatego właśnie dieta śródziemnomorska jest tak dobrym wyborem jako element wsparcia.
Coraz więcej badań opisuje korzyści zdrowotne związane z kwasem dokozaheksaenowym (DHA), który jest jednym z najważniejszych członków rodziny kwasów tłuszczowych omega-3. DHA jest kluczowym składnikiem błon neuronalnych w miejscach przekazywania sygnału w synapsie, co sugeruje, że jego działanie jest niezbędne dla funkcjonowania mózgu.
Wykazano, że kwasy tłuszczowe omega-3 przeciwdziałają niektórym pogorszeniom wynikającym z uszkodzenia mózgu i urazu rdzenia kręgowego. W tych procesach DHA może przyczyniać się do wspomagania płynności błony synaptycznej, podnoszenia poziomu BDNF, zmniejszania stresu oksydacyjnego oraz regulacji sygnalizacji komórkowej. W szczególności kwasy tłuszczowe omega-3 wykazały zdolność do odwracania skutków urazowego uszkodzenia mózgu poprzez stabilizację poziomów układów ważnych dla promowania homeostazy energetycznej i zmniejszania stresu oksydacyjnego, wpływającego na pracę mózgu oraz układu nerwowego.
Ze względu na nieefektywność ludzkiego organizmu w wytwarzaniu niezbędnych kwasów tłuszczowych DHA ich odpowiednia suplementacja jest niezwykle ważna dla powodzenia strategii rehabilitacyjnych po uszkodzeniu układu nerwowego.
Ogólnie rzecz biorąc, kwasy tłuszczowe omega-3 mają ogromny potencjał neuroprotekcyjny, pomagając przeciwdziałać skutkom urazów neurologicznych.
Kolejną ważną sprawą dla zdrowia naszych nerwów jest regulacja stresu oksydacyjnego. Stres oksydacyjny jest czynnikiem wpływającym w sposób negatywny na procesy starzenia, funkcje kognitywne, możliwości regeneracyjne oraz wpływa na rozwój chorób – takich jak choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory czy rozwój chorób neurodegeneracyjnych.
Witamina E
Jedną z najsilniejszych witamin dostępną w naszym arsenale antyoksydantów jest witamina E. Zwiększa porządek upakowania lipidów błonowych, co pozwala na ściślejsze upakowanie błony, a tym samym większą stabilność komórek. W 2011 roku Howard i in. wykazali, że witamina E jest niezbędna do utrzymania prawidłowej homeostazy mięśni szkieletowych, a uzupełnianie hodowanych miocytów alfa-tokoferolem sprzyja naprawie błony plazmatycznej. Dzieje się tak, ponieważ fosfolipidy błonowe są ważnymi celami dla utleniaczy, a witamina E jest skuteczna w zapobieganiu peroksydacji lipidów
Co więcej w wielu badaniach stwierdzono, że alfa-tokoferol hamuje głównie wytwarzanie nowych wolnych rodników, natomiast gamma-tokoferol wychwytuje i neutralizuje już istniejące wolne rodniki. Utlenianie zostało powiązane z wieloma możliwymi stanami chorobami, w tym: rakiem, starzeniem się, zapaleniem stawów i zaćmą. Tak więc witamina E może pomóc w zapobieganiu lub opóźnianiu przewlekłych chorób związanych z reaktywnymi cząsteczkami tlenu.
Honokiol
Honokiol jest naturalnym polifenolem, który wspiera naszą tarczę antyoksydacyjną. To plejotropowy lignan występujący w przyrodzie, który może być wyizolowany z rośliny Magnolia grandiflora. Ta roślina należy do gatunku magnolii i występują głównie w Japonii, które są używane jako lek ziołowy w Japonii i innych częściach Azji, Honokiol utrzymuje aktywność kanału sodowo-potasowego, co jest niezbędne do komunikacji między neuronami, zapobiega również tworzeniu się tkanki martwiczej w mózgach szczurów, zatrzymując aktywność neutrofili (komórek odpornościowych, które zabijają uszkodzone komórki i szkodliwe patogeny) i neutralizując wpływ wolnych rodników na pracę mózgu i nerwów.
Honokiol zapobiega neurotoksyczności poprzez hamowanie wytwarzania tlenku azotu przez enzym zwany nNOS. Enzym ten zależy od wapnia, który jest wpuszczany do komórek przez receptor glutaminianu (neuroprzekaźnik) zwany receptorem NMDA. Jeśli jednak komórki pobierają zbyt dużo wapnia, prowadzi to do produkcji prooksydantów, które zabijają komórki.
4-O-metylohonokiol wydaje się być bardzo silnym inhibitorem acetylocholinesterazy, czyli enzymu odpowiedzialnego za rozkład Acetylocholiny, jednego z najważniejszych neuroprzekaźników, który jest odpowiedzialny za przetwarzanie informacji, funkcje poznawcze oraz regulację pracy nerwów. Zaburzenia Acetylocholiny są charakterystyczne dla rozwoju chorób neurodegeneracyjnych oraz demencji.
Kwas gamma-linolenowy (GLA)
Jak mawia klasyk „The last but not least”, czyli kolejna składowa, która jest warta uwagi w kontekście naszego zdrowia i regulacji stanu zapalnego to kwas gamma-linolenowy.
Kwas gamma-linolenowy (GLA) to wielonienasycony kwas tłuszczowy omega-6 występujący głównie w nasionach roślin. Chociaż czasami nazywany jest niezbędnym, nie musisz go pozyskiwać z pożywienia, ponieważ Twoje ciało może wytwarzać go z kwasu linolowego.
Kwas gamma-linolenowy zawarty w oleju z wiesiołka może wspomagać pracę mózgu i zmniejszać stan zapalny. Stał się popularnym suplementem na zaburzenia układu odpornościowego, w tym choroby autoimmunologiczne i stany charakteryzujące się przewlekłym stanem zapalnym.
Organizm pobiera kwas linolowy uzyskany z pożywienia i zamienia go w GLA. Następnie GLA jest przekształcany w dłuższą cząsteczkę (DGLA), która jest magazynowana w błonach komórkowych, następnie DGLA pozostaje w błonach komórkowych, aż sygnał wyzwala jego uwolnienie: stan zapalny i enzym zwany fosfolipazą A2. Sygnał dzieli DGLA na dwie cząsteczki przeciwzapalne: PGE1 i tromboksan A1.
Co ciekawe, w dwóch badaniach klinicznych na ponad 100 osobach z cukrzycą z uszkodzeniem nerwów, GLA poprawił funkcję nerwów i złagodził objawy, szczególnie u osób z kontrolowanym poziomem cukru we krwi.
Inne badania wykazały natomiast, że olej z wiesiołka poprawił przepływ krwi do nerwów i promował ich rozwój, jednocześnie zmniejszając ich rozpad, co skutkuje poprawą funkcji nerwów u szczurów z uszkodzeniem nerwów z powodu cukrzycy, wysokim poziomem galaktozy we krwi i zmiażdżeniami. Jednak, aby jednoznacznie ocenić wpływ GLA na neuropatię cukrzycową musimy poczekać na większa ilość badań potwierdzających jego skuteczność.
Podsumowanie
Dobrze dobrana suplementacja może być bardzo istotnym dodatkiem do rehabilitacji uszkodzonych włókien nerwowych oraz wspierać procesy powstawania nowych połączeń nerwowych, szczególnie w czasach, gdy codzienna dieta i styl życia nasilają procesy oksydacyjne oraz mogą powodować niedobory takich witamin, jak witaminy z grupy B czy NNKT oraz wysoką potrzebę spożycia dużych dawek antyoksydantów, takich jak ALA.
