Złamania w obrębie nasady bliższej kości udowej należą do grupy złamań, które wymagają wnikliwej diagnostyki i leczenia połączonego z rehabilitacją ukierunkowaną na odzyskanie prawidłowego zakresu ruchu i siły mięśniowej.
Z łamania szyjki kości udowej zaliczane są do złamań wewnątrztorebkowych stawu biodrowego. Najczęstszą przyczyną złamania jest upadek na staw. Częstość występowania złamań wśród danej płci zmienia się wraz z wiekiem. Przed 60. rokiem życia złamania szyjki kości udowej częściej występują u mężczyzn jako urazy wysokoenergetyczne. Wśród osób starszych do złamań szyjki dochodzi głównie u kobiet. Czynnikiem predysponującym do tego typu złamania jest osteoporoza i osteomalacja. Spośród innych czynników ryzyka należy wymienić niedołężność starczą – osłabiony wzrok, słuch, atrofię mięśni, choroby towarzyszące (np. choroby neurologiczne) [1, 2].
Podział złamań szyjki kości udowej
W literaturze można spotkać wiele systemów klasyfikacji złamań szyjki kości udowej. Do najczęściej stosowanych należy zaliczyć podział Gardena oraz Pauwelsa.
POLECAMY
Anatomiczny podział złamań nasady bliższej kości udowej: | |
---|---|
złamania głowy (bardzo rzadkie) | |
złamania szyjki: | wewnątrztorebkowe |
- złamania podgłowowe | |
- złamania przezszyjkowe | |
złamania międzykrętarzowe | zewnątrztorebkowe |
złamania przezkrętarzowe | |
złamania podkrętarzowe (do 1/3 trzonu) |

Klasyfikacja wg Gardena opiera się na rodzaju uszkodzenia i stopniu przemieszczenia odłamów względem siebie.
- I° – bez przemieszczenia (bez pełnego uszkodzenia warstwy korowej),
- II° – bez przemieszczenia lub śladowe przemieszczenie (pełne uszkodzenie warstwy korowej),
- III° – częściowe przemieszczenie,
- IV° – całkowite przemieszczenie odłamów [2, 3].
Klasyfikacja wg Pauwelsa opiera się na zmianach warunków statyczno-mechanicznych po złamaniu oraz wielkości kąta nachylenia płaszczyzny złamania w stosunku do poziomu.
- I typ – linia przełomu tworzy z linią poziomą (poprzeczną ciała) kąt 30° (rys. 1A); siły dociskowe przeważają nad ścinającymi; dobre rokowanie, niewielka możliwość powikłań w postaci martwicy głowy kości udowej,
- II typ – wartość kąta waha się w granicach 30–50° (rys. 1B); siły dociskowe są równe ścinającym; gorsze warunki gojenia,
- III typ – wartość kąta przekracza 50–70° (rys. 1C); siły ścinające przeważają nad dociskowymi; złe warunki gojenia [2, 3].
Na podstawie powyższych klasyfikacji, jak również biorąc pod uwagę wiek pacjenta i współistnienie urazów i chorób, na które cierpi pacjent, dokonuje się wyboru postępowania leczniczego.
Diagnostyka pacjenta
Objawy złamania:
- niemożność obciążania kończyny,
- dolegliwości bólowe okolicy biodra,
- ból przy rotacji biernej biodra,
- rotacja zewnętrzna kończyny przemieszczonych [1, 2] w złamaniach skrócenie kończyny.
Badanie obrazowe:
- rentgenografia (RTG) – pozwala ocenić szparę przełomu, wielkość przemieszczenia odłamów; umożliwia wybór sposobu leczenia operacyjnego:
- w projekcji AP – miednicy,
- w projekcji osiowej – uszkodzonego stawu biodrowego,
- rezonans magnetyczny (RM) – jeśli obraz RTG jest niejasny [1, 3].
Różnicowanie złamania szyjki kości udowej:
- złamania krętarzowe,
- zwichnięcie stawu biodrowego,
- zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające w okresie zaostrzenia [2]
Leczenie złamań szyjki kości udowej
Celem leczenia jest odtworzenie stosunków anatomicznych stawu i uzyskanie stabilnego zespolenia, które ułatwi rewaskularyzację głowy kości udowej, a także pozwoli na szybką pionizację pacjenta i odzyskanie funkcji stawu [2, 3].
Leczenie nieoperacyjne stosowane jest tylko w przypadku bezwzględnych przeciwwskazań do zabiegu i opiera się na leczeniu czynnościowym [1]. Operacyjne zespolenie złamania jest leczeniem z wyboru – niezależnie od wieku pacjenta, natomiast wybór techniki i metody operacyjnej wynika z typu złamania, wieku i aktywności pacjenta. Złamania wewnątrztorebkowe mogą być leczone poprzez:
- repozycję i stabilizację wewnętrzną (dynamic hip screw – DHS),
- endoprotezoplastykę (połowiczą, całkowitą) [1–3].
Leczenie z zastosowaniem stabilizacji wewnętrznej stosuje się u osób młodych oraz starszych ze złamaniem I° i II° wg Gardena (I i II typ wg Pauwelsa). W złamaniach III° i IV° (III typ wg Pauwelsa) rozpatruje się endoprotezoplastykę stawu ze względu na możliwość rozwoju martwicy głowy kości udowej – u osób młodszych protezoplastyka połowicza, u pacjentów w podeszłym wieku – całkowita. Aby uniknąć rozwoju powikłań zabieg powinien zostać przeprowadzony 12–24 godzin od urazu [2, 3].
Powikłania po złamaniu szyjki kości udowej
Powikłania dzielą się na:
1. Wczesne – do 3.–4. tygodnia od złamania lub operacji
- ogólne:
- niewydolność krążeniowo-oddechowa,
- zapalenie płuc,
- zapalenie dróg moczowych,
- odleżyny,
- zakrzepowe zapalenie żył,
- zatory naczyń płucnych i mózgowych,
- powikłania po antybiotykach i znieczuleniu;
- miejscowe:
- ropienie rany pooperacyjnej,
- przemieszczenie odłamów,
- powikłania w obrębie implantu;
2. Późne
- ogólne:
- jw.;
- miejscowe:
- martwica głowy kości udowej,
- staw rzekomy szyjki,
- zmiany zwyrodnieniowe,
- późne zakażenia rany pooperacyjnej.
Rehabilitacja po leczeniu operacyjnym złamań szyjki kości udowej
1. Dzień po operacji:
- ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda,
- ćwiczenia izometryczne mięśni pośladkowych – w zależności od dojścia operacyjnego,
- w przypadku zastosowania zabiegu endoprotezoplastyki konieczne jest zwrócenie uwagi na prawidłowe ustawienie kończyny – odwiedzenie i zabezpieczenie przed rotacją kończyny – celem jest zapobieżenie zwichnięciu protezy,
- ćwiczenia oddechowe.
2.–6. dzień:
- ćwiczenia jw.;
- pionizacja pacjenta za pomocą balkonika, rozpoczęcie procesu reedukacji chodu:
- endoprotezoplastyka/złamania stabilne – chód markowany trójtaktowy z częściowym obciążeniem,
- złamania niestabilne – chód markowany trójtaktowy bez obciążania;
- ćwiczenia czynne stawu skokowego, kolanowego,
- ćwiczenia w odciążeniu zakresu ruchu stawu biodrowego,
- ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu kinematycznym.
2.–12. tydzień:
- jw.
- ćwiczenia czynne stawu biodrowego, kolanowego, skokowego,
- zwiększanie intensywności ćwiczeń,
- stopniowa rezygnacja z pomocy ortopedycznych – chód z jedną kulą,
- po zagojeniu się rany program ćwiczeń w basenie,
- spacery na krótkich i średnich dystansach.
Powyżej 12 tygodni:
- pełne obciążenie kończyny,
- ćwiczenia pełnego zakresu ruchu w stawach kończyny dolnej [4, 5].
1.–6. dzień | zespolenie wewnętrzne | endoprotezoplastyka |
---|---|---|
zadania lekarza |
|
|
zadania rehabilitanta |
|
|
|
|
|
|
||
|
||
|
2.–4. tydzień | zespolenie wewnętrzne | endoprotezoplastyka |
---|---|---|
zadania lekarza |
|
|
|
||
|
||
zadania rehabilitanta |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
4.–6. tydzień | zespolenie wewnętrzne | endoprotezoplastyka |
---|---|---|
zadania lekarza |
|
|
|
||
|
||
zadania rehabilitanta |
|
|
|
|
|
|
||
|
6.–12. tydzień | zespolenie wewnętrzne | endoprotezoplastyka |
---|---|---|
zadania lekarza |
|
|
|
||
zadania rehabilitanta |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||
|
12.–16. tydzień | zespolenie wewnętrzne | endoprotezoplastyka |
---|---|---|
zadania lekarza |
|
|
|
|
|
|
||
zadania rehabilitanta |
|
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 10 wydań czasopisma "Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja"
- Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
- ...i wiele więcej!