Stopy płaskie – efekt czy przyczyna funkcjonalnych zaburzeń w obrębie kończyn dolnych u dzieci?

Stopa płaska charakteryzuje się obniżeniem łuku podłużnego przyśrodkowego i przesunięciem masy ciała w kierunku przyśrodkowego brzegu stopy oraz jej nadmierną pronacją [1]. Badania dowodzą, że w pozycji stojącej stopom płaskim towarzyszą biomechaniczne zmiany osi kończyn dolnych polegające na ich zwiększonej rotacji wewnętrznej, a także koślawym ustawieniu stawów kolanowych [5–7]. Zafiropoulos i wsp. [4] zaobserwowali zwiększoną rotację wewnętrzną uda u dzieci, które miały stopę płaską. Również Schutte i wsp. stwierdzili, że rotacja stawu biodrowego i progresja stopy są dodatnio skorelowane [8]. Bird i Payne wykazali natomiast związek pomiędzy stopą płaską a zwiększonym kątem przodopochylenia miednicy [9]. Również Genova i Gross zaobserwowali związek pomiędzy hiperpronacją stopy a ustawieniem miednicy w nadmiernym przodopochyleniu [10].

Występowanie zależności pomiędzy stopą płaską a zaburzeniem osi kończyny dolnej wykazano nie tylko w badaniach statycznych, ale także podczas chodu. Twomey i McIntosh stwierdzili, że dzieci ze stopami płaskimi wykazują zwiększoną rotację wewnętrzną uda, szczególnie podczas fazy podporu [11].

Pomimo wielu możliwości terapeutycznych dotychczas nie wypracowano jednego, rekomendowanego algorytmu postępowania, który zapewniłby odpowiednią korekcję stóp i jednocześnie zlikwidował zaburzenia osi kończyn dolnych, a także miednicy towarzyszące stopom płaskim [3]. Dlatego też, zdaniem autorów, przed dokonaniem wyboru metody leczenia należy dokładnie ocenić funkcjonalne zależności w obrębie kończyn dolnych i określić kierunek korekcji deformacji.

Proksymalny czy dystalny kierunek zaburzeń osi kończyny dolnej?

Pomimo dobrze udokumentowanych zależności nie jest do końca jasne, czy stopa płaska jest pierwszym, czy ostatnim ogniwem dysfunkcji w obrębie łańcucha kinematycznego kończyny dolnej [7]. Próbę wyjaśnienia tego zagadnienia podjęli Khamis i Yizhar, którzy wykorzystując kliny pronujące stopę, ocenili wpływ hiperpronacji stopy na ustawienie kończyny dolnej i miednicy w pozycji stojącej. Badania wykazały istotne zwiększanie rotacji wewnętrznej podudzia i uda oraz zwiększanie przodopochylenia miednicy w pozycji stojącej wraz ze zwiększaniem stopnia hiperpronacji w porównaniu z pozycją stojącą na płaskim podłożu [12]. Na podstawie tych doświadczeń można zatem przypuszczać, że stopa płaska jest przyczyną zaburzeń w obrębie proksymalnych części kończyny dolnej i miednicy.

Z drugiej strony, istnieją dowody, że to dysfunkcja mięśni proksymalnych stawów kończyny dolnej ma istotne znaczenie dla funkcji dystalnych jej części. Willson i wsp. stwierdzili, że zaburzenie w obrębie kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego polegające na dysfunkcji mięśnia pośladkowego średniego powoduje nadmierne przywiedzenie i rotację wewnętrzną uda oraz koślawe ustawienie stawu kolanowego, co może w efekcie wywołać nadmierną pronację stopy [13].

Pomimo braku konkluzji dotyczącej źródła zaburzeń osi kończyny dolnej...