Stopy wybrane elementy anatomii, fizjologii, patologii, diagnostyki i sposoby terapii wad stóp

Silne zróżnicowanie wad stóp niesie ze sobą indywidualizację sposobów terapii i rodzajów stosowanych sposobów korekcji. Skoro składowe wady są różne (w zależności od rodzaju wady), zatem i sposób terapii musi być zindywidualizowany i uzależniony od istniejących w danej wadzie odchyleń od normy. Z tego powodu seryjnie wykonywane buty ortopedyczne nazywane zdrowotnymi czy seryjnie wykonywane wkładki nie mogą stanowić dobrego sposobu terapii czy wsparcia terapii.

Wydaje się, że waga przywiązywana dotychczas do terapii stóp dzieci była niewystarczająca. Artykuł ma na celu ujednolicenie wiedzy w tym zakresie oraz przybliżenie obecnych standardów terapii stóp dziecka.

Budowa stopy

Wieloelementowa budowa stopy stanowi warunek dla „miękkiego” przetoczenia stopy oraz uzupełnia amortyzacyjną funkcję kończyn dolnych. Poniżej przedstawiono zarys budowy anatomicznej stopy. Budowa kostna stopy:

• kość piętowa,
• kość skokowa,
• kość sześcienna,
• kość łódkowata,
• 3 kości klinowate,
• 5 kości śródstopia,
• 5 kości paliczków bliższych,
• 4 kości paliczków dalszych.

Łuk boczny:

• kość piętowa,
• kość sześcienna,

4. i 5. kość śródstopia,

paliczki palców 4. i 5.

Łuk przyśrodkowy:

• kość skokowa,
• kość łódkowata,
• 3 kości klinowate,
• 1–3 kości śródstopia,
• paliczki palców 1.–3.

Parametry opisujące stopę w przestrzeni:

• szerokość,
• długość,
• wysokość.

Fizjologiczne ruchy stopy

Wieloelementowa budowa stopy i mnogość połączeń stawowych zapewnia dużą liczbę ruchów stawowych:

• zgięcie grzbietowe,
• zgięcie podeszwowe,
• odwracanie,
• nawracanie,
• odwiedzenie,
• przywiedzenie.

Sposoby ustawienia w stawach skokowych i kolanowych

Ustawienie w stawach skokowych oraz kolanowych odbiegające od pozycji 0 stopni określa się mianem koślawości lub szpotawości:

• koślawość stopy (dół pięty w kierunku na zewnątrz),
• szpotawość stopy (dół pięty w kierunku do wewnątrz),
• koślawość kolan: kolana w kierunku osi środkowej ciała, oś podudzi na zewnątrz w stosunku do osi uda,
• szpotawość kolan: kolana w kierunku od osi środkowej ciała, oś podudzi w kierunku środka w stosunku do osi ud.

Ocena rozwoju kończyndolnych/stóp do 1. roku życia

Ocenie podlega osiąganie kolejnych kamieni milowych w rozwoju funkcjonalnym kończyn dolnych/stóp dziecka. Poniżej zamieszczono wykaz wspomnianych kamieni milowych z podziałem na okresy życia dziecka oraz pozycję dziecka podczas badania.

Do szóstego tygodnia życia
W leżeniu tyłem:

• obecny fizjologiczny odruch chwytny stóp,
• zginanie i prostowanie kkd w stawach kolanowych w płaszczyźnie strzałkowej,
• przodostopie w odwiedzeniu i nawróceniu w stosunku do osi kolana, ruchomość pełna,
• stopy w koślawości, nawróceniu (po 6. tygodniu koślawość do 6 stopni jest normą, powyżej patologią),
• pięta w kierunku bocznym.

W leżeniu przodem:

• miednica ustawiona zgięciowo,
• kończyny dolne w zgięciu, poruszają się w płaszczyźnie strzałkowej,
• stopy ustawione koślawo,
• pięta bocznie,
• stawy biodrowe nie mogą ustawić się w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej, a stopy w odwróceniu lub nawróceniu,
• kość piętowa i skokowa znajdują się jeszcze obok siebie w płaszczyźnie cz...