Zaburzenia układu proprioceptywnego u dzieci. Przykłady ćwiczeń

Układy sensoryczne u człowieka

W naszym organizmie występują trzy główne układy sensoryczne:

1. układ przedsionkowy (układ równowagi),
2. układ proprioceptywny (czucia głębokiego),
3. układ dotykowy.

Proprioceptorami nazywamy receptory znajdujące się w narządach ruchu (mięśniach, w torebkach stawowych, w więzadłach, w strukturach okołostawowych, w ścięgnach oraz w okostnej). Receptory te są wrażliwe na siły mechaniczne oddziałujące na ciało, dodatkowo regulują pobudzenie napięcia mięśniowego poprzez właściwe pobudzenie ośrodków ruchowych znajdujących się w korze mózgu. Układ proprioceptywny, wykorzystując dane dostarczone przez receptory z wyżej wymienionych struktur, pozwala nam na określenie, w jakim położeniu znajdują się nasze części ciała, bez kontroli wzroku. Inaczej mówiąc, bodźce proprioceptywne informują o ustawieniu poszczególnych części ciała względem siebie oraz o rodzaju napięcia mięśniowego. Działanie tego systemu jest odruchowe, czyli przebiega w dużym stopniu bez naszej świadomości.

Bez prawidłowej integracji tego układu nie jesteśmy w stanie wykonywać zadań ruchowych bez kontroli wzrokowej (np. wyszukiwanie przedmiotu w torbie, plecaku itp.), a dzięki temu, że układ ten współpracuje z układem przedsionkowym oraz z układem dotykowym (głównie czucie powierzchowne), dziecko jest cały czas stymulowane do dalszego rozwoju [1, 2, 3].

Rozwój napięcia mięśniowego

Układ proprioceptywny (czucia głębokiego) rozwija się w życiu płodowym, a dokładniej, gdy płód skończy piąty tydzień; wtedy zaczyna się przepływ impulsów od receptorów aż do synaps nerwowo-mięśniowych. Dochodzi do pobudzenia włókien mięśniowych i ich skurczu, a dzięki temu około szóstego tygodnia ciąży płód ma możliwość poruszania się. Z każdym następnym tygodniem ruchy płodowe stają się coraz większe. Przyszła mama zaczyna odczuwać ruchy swojego dziecka około dwudziestego tygodnia ciąży. Zdarza się, że ruchy mogą być wyczuwalne wcześ­niej lub nieco później (nie zależy to od tego, czy jest to pierwsza ciąża czy kolejna lub od sylwetki przyszłej mamy, ale od różnych dodatkowych czynników). Cała ta aktywność ruchowa, która zachodzi w brzuchu matki, wpływa na rozwój napięcia mięśniowego [1, 4]. 
Można powiedzieć, że napięcie mięśniowe, inaczej mówiąc tonus mięśniowy, to opór mięśnia, jaki stawiany jest sile rozciągania działającej na ten mięsień.

Kinestezja i praksja

Kinestezja to świadomość ruchu i położenia poszczególnych części ciała w przestrzeni i względem siebie, która wpływa na kontrolę, precyzję i płynność ruchów oraz na dostosowanie wielkości siły do aktualnych potrzeb. Ruch jest odczuwany dzięki narządowi przedsionkowemu oraz czuciu głębokiemu. 

Ważna jest umiejętność planowania motorycznego (praksja – kontrola ruchowa) wykonywania nieznanych wcześniej ruchów, zdolność wyobrażenia sobie tego, co i w jaki sposób należy zrobić, by wykonać dane zadanie ruchowe. Jeśli występują trudności z przekazaniem informacji, to nowe umiejętności z trudem przechodzą z kontroli świadomej do automatycznej. Dziecko z zaburzeniami planowania motorycznego będzie chciało wykonać jakąś czynność, ale nie będzie wiedziało, jak to zrobić. 

Dodatkowym ważnym elementem jest zmysł dotyku, a konkretnie dobre różnicowanie bodźców dotykowych, potrzebne do opanowania umiejętności sensoryczno-motorycznych oraz praksji. Ma duży wpływ na rozwój wzroku, przez co w terapii z zakresu integracji sensomotorycznej odpowiednia stymulacja tego układu odgrywa niezwykłą rolę [1, 5].

Zaburzenia układu proprioceptywnego

Gdy wszystkie systemy pracują prawidłowo, rozwój dziecka jest harmonijny i prawidłowy, natomiast gdy w życiu płodowym dojdzie do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, pierwotne systemy zmysłów nie rozwiną się lub rodzice nie dostarczą odpowiednich ilości bodźców w pierwszych latach życia dziecka, w którymś z układów sensorycznych może dojść do powstania zaburzeń, które będą z wiekiem coraz bardziej widoczne, a tym samym będą utrudniały życie codzienne dziecka i jego najbliższych. 

W przypadku gdy już dojdzie do występowania zaburzeń, należy określić, czy bodźce powodują nadwrażliwość czy podwrażliwość w danym układzie. Nadwrażliwość często nazywana jest nadreaktywnością lub defensywnością sensoryczną. W obrębie danego układu może występować zarówno nadwrażliwość na określone bodźce, jak i niedowrażliwość na inne, zwykle wraz z zaburzeniami ich rozróżniania co do siły, rozległości i kierunku [1, 2, 3, 4, 5].

Objawy nadwrażliwości i podwrażliwości na bodźce

Nadwrażliwość objawia się negatywnym reagowaniem na bodźce (płacz, krzyk, agresja) lub ucieczką. Natomiast podwrażliwość, nazywana inaczej podreaktywnością, charakteryzuje się dużą tolerancją na bodźce (dziecko poszukuje bodźców). 

• Niski próg pobudzenia: mały bodziec, a mózg od razu reaguje (procesy pobudzenia).
• Wysoki próg pobudzenia: większy bodziec, a mózg go nie zauważa (procesy hamowania przeważają).
• Prawidłowe działanie: siła bodźca = siła reakcji.
• Natomiast gdy u dziecka występuje nieprawidłowe przetwarzanie bodźców, to może występować: 
  • zaburzenie rozkładu napięcia mięśniowego,
  • niezdarność ruchowa (motoryczna),
  • dyspraksja (zaburzenia planowania motorycznego, czyli praksji),
  • zaburzenie dużej i małej motoryki,
  • większa kontrola wzroku podczas wykonywanego zadania,
  • duża ilość ruchów mimowolnych.
     

Objawy zaburzeń integracji sensomotorycznej mogą występować w różnych kombinacjach, z różnym nasileniem i rzadko występują w czystej formie (dotyczącej jednego układu), dlatego podczas terapii należy zwrócić uwagę na funkcjonowanie dziecka we wszystkich układach sensorycznych [1, 2, 3, 4, 5, 6].

Terapia integracji sensorycznej w wspieraniu układów dziecka

Jean Ayres to terapeutka, która zwróciła uwagę na wielkie znaczenie prawidłowego funkcjonowania układów sensorycznych i stworzyła metodę integracji sensorycznej, dzięki której można wspomóc pracę tych układów, a tym samym wspomóc dziecko w jego rozwoju.

Głównym celem terapii jest poprawa przetwarzania sensorycznego, a co za tym idzie – lepsze i szybsze reakcje adaptacyjne organizmu. Należy pamiętać, że nie wszystkie trudności przejściowe przekształcą się w trudności rozwojowe i powinno się pracować nad tym, co utrudnia funkcjonowanie dziecka lub jego otoczenia. Podczas terapii stymulowany jest ośrodkowy układ nerwowy, dlatego wykorzystywane bodźce powinny być dopasowane do potrzeb i możliwości dziecka. Poprzez nowe wzorce ruchowe dziecko uczy się właściwego przetwarzania informacji z otoczenia [7, 8]. 

Zawsze i w każdej terapii ważna jest systematyczność prowadzenia zajęć oraz zaangażowanie środowiska domowego. Rodzice poprzez odpowiednio dobrane zabawy i ćwiczenia, które będą wykonywane w domu, mogą wspomóc pracę terapeuty. Do terapii należy wykorzystać naturalną potrzebę aktywności dziecka. Stwarzając dziecku poczucie bezpieczeństwa, nagradzając je za podjęty trud i wysiłek, równocześnie zwiększając poziom trudności ćwiczeń, osiągniemy oczekiwany efekt [8]. 

W pracy nad właściwą integracją sensomotoryczną ważna jest nie tylko ogólna ilość pobudzeń, ale również zachowanie odpowiedniej proporcji nasilenia pobudzeń poszczególnych układów zmysłów. Nadmiar bodźców wprowadza pewien chaos, natomiast ich niedostateczna ilość powoduje, że dziecko nieświadomie poszukuje bodźców, których mu brakuje. Przy nadwrażliwości terapeuta ogranicza wpływ niepożądanych bodźców, a przy podwrażliwości zadaniem terapeuty jest dostarczanie dziecku określonych bodźców [2, 6].

Terapia czucia głębokiego u dzieci — wskazówki terapeutyczne

Violet F. Maas powtarza: „Zawsze musisz wiedzieć, co robisz. Dlaczego wybrałeś tę technikę? Jakich efektów oczekujesz? Jak i gdzie najlepiej poprowadzić terapię? Z kim pracujesz? Czy u dziecka zdiagnozowano coś jeszcze?” [6].

Pomocne wskazówki: 

• Zapoznanie się z podstawową diagnozą dziecka.
• Wywiad z rodzicami i jego otoczeniem.
• Wykluczenie innych schorzeń, które mogą powodować podobne objawy (wady wzroku, słuchu, zaburzenie czucia).
• Znajomość prawidłowego rozwoju dziecka i jego możliwości motorycznych, sensomotorycznych, psychoruchowych i emocjonalnych w danym wieku.
• Uważne obserwowanie dziecka przed, po oraz w trakcie terapii (jego reakcje na bodźce oraz zachowanie ulegają poprawie po terapii, czy wręcz przeciwnie).
• Należy poznać mocne i słabe strony dziecka, jego zainteresowania i podążać za nim.
• Należy pamiętać, że dziecko może potrzebować więcej niż jednego typu stymulacji.
• Należy pracować nad tym, co utrudnia dziecku funkcjonowanie.
• Pracujemy również nad własną oceną dziecka.
• Zawsze dajemy zalecenia dla rodziny.
• Jeżeli dziecko nie potrafi wykonać jakiegoś zadania ruchowego, wybierzmy łatwiejszy wariant lub inny.
• Terapia też jest pewną formą badania.
• Ustalamy sobie i rodzicom jasny cel (priorytet). Po jego osiągnięciu wyznaczamy kolejny. Oczywiście, cel można modyfikować w ramach możliwości dziecka i trwania procesu terapii.
• Dziecku nie należy wydawać kilku poleceń naraz. Dobrze jest podzielić zadanie na etapy.
• Poziom trudności ćwiczeń musi być dostosowany do możliwość dziecka.
• Dobrze jest stymulować jednocześnie co najmniej dwa układy sensoryczne.
• Ograniczenie nadmiaru bodźców w sali pomoże dziecku lepiej i dłużej utrzymać koncentrację.
• Nagradzaj dziecko poprzez pochwałę, ulubioną zabawę czy inną ustaloną z rodzicami czy dzieckiem formę nagrody.
• Nie wymagaj powtórzeń tego samego zadania.
• Zawsze powinniśmy zademonstrować sposób wykonania zadania ruchowego [9].
   

Przybory

Do terapii układu proprioceptywnego można wykorzystać następujące przybory: 

• mata,
• materac,
• koc,
• poduszki,
• piłka rehabilitacyjna,
• ściana,
• taśmy gimnastyczne,
• ławka gimnastyczna,
• koc obciążeniowy,
• kamizelka obciążeniowa,
• woreczki gimnastyczne,
• ciężarki (lub butelki z wodą czy piaskiem),
• piłka lekarska lub piłki o różnych obciążeniach [9].

Przykłady ćwiczeń wspierających czucie głębokie

Wszystkie ćwiczenia należy modyfikować, uwzględniając możliwości dziecka. Można je wykonać w kilku powtórzeniach i seriach. 

Ćwiczenie 1.
Chodzenie na czworakach przodem i tyłem ze stawami kolanowymi uniesionymi nad matą (zdj. 1–2)

• Pozycja wyjściowa: Polecamy dziecku przyjąć pozycję czworaczą. Dłonie powinny znajdować się pod stawami barkowymi, a stawy kolanowe powinny być ustawione pod stawami biodrowymi. Stopy tzw. aktywnie ustawione.
• Ruch: Uniesienie stawów kolanowych nad matę i naprzemienne poruszanie się do przodu i do tyłu.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 2. 
Zawijanie w koc lub materac (zdj. 3–4)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko kładzie się na brzuchu lub na plecach na macie/kocu, kończyny górne mogą być ułożone wzdłuż ciała lub wysunięte do przodu. Terapeuta siada obok dziecka poza matą i zawija dziecko w matę.
• Ruch: Terapeuta zawija, a następnie rozwija dziecko, które swobodnie leży.
• Pozycja końcowa: Dziecko leży swobodnie na plecach lub brzuchu.
   

Ćwiczenie 3. 
Przeciskanie się przez tunel z materaca  (zdj. 5–6)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko kładzie się na brzuchu lub na plecach na macie/kocu, kończyny górne mogą być ułożone wzdłuż ciała lub wysunięte do przodu, a terapeuta siada obok niego poza matą i zawija dziecko w matę.
• Ruch: Dziecko próbuje się wydostać ze środka materaca, a terapeuta dociska matę, tak aby utrudnić dziecku wydostanie się.
• Pozycja końcowa: Dziecko wydostaje się z tunelu i leży poza matą na plecach lub brzuchu.
   

Ćwiczenie 4. 
„Siłowanie się”  (zdj. 7)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym, dłonie ułożone na kolanach. Terapeuta siada naprzeciwko dziecka w ten sam sposób, tylko że dłonie terapeuty oparte są na barkach dziecka.
• Ruch: Terapeuta mówi do dziecka: „nie daj się zepchnąć/popchnąć” i następnie stopniując siłę, pcha w ramiona dziecka, a dziecko stara się nie dać się popchnąć, napinając mięśnie całego ciała. Potem następuje zamiana i dziecko pcha w ramiona terapeuty, a terapeuta nie pozwala się zepchnąć.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 5. 
„Siłowanie się” poprzez pchanie na łopatki (zdj. 8)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym, dłonie ułożone na kolanach. Terapeuta siada za dzieckiem w ten sam sposób, tylko że dłonie terapeuty oparte są na łopatkach (plecach) dziecka.
• Ruch: Terapeuta mówi do dziecka: „nie daj się zepchnąć/popchnąć” i następnie stopniując siłę, pcha dłońmi dziecko, a dziecko stara się nie dać się popchnąć, napinając mięśnie całego ciała. Potem następuje zamiana i dziecko pcha dłońmi na plecy terapeuty, a terapeuta nie pozwala się zepchnąć.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 6. 
„Siłowanie się” z oporem na czoło (zdj. 9)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym, dłonie ułożone na kolanach. Terapeuta siada naprzeciwko dziecka w ten sam sposób, tylko że dłoń terapeuty ułożona jest na czole dziecka.
• Ruch: Terapeuta mówi do dziecka: „nie daj się zepchnąć/popchnąć” i następnie stopniując siłę, pcha dłonią w czoło dziecka, a dziecko stara się nie dać się popchnąć, napinając mięśnie całego ciała. Potem następuje zamiana i dziecko pcha dłonią na czoło terapeuty, a terapeuta nie pozwala się zepchnąć.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 7. 
„Siłowanie się” poprzez opór dłonią za tył głowy (zdj. 10)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym, dłonie ułożone na kolanach. Terapeuta siada naprzeciwko dziecka w ten sam sposób, tylko że dłoń terapeuty oparta jest z tyłu głowy dziecka.
• Ruch: Terapeuta mówi do dziecka: „nie daj się zepchnąć/popchnąć” i następnie stopniując siłę, pcha dłonią w tył głowy dziecka, a dziecko stara się nie dać się popchnąć, napinając mięśnie całego ciała. Potem następuje zamiana i dziecko pcha swoją dłonią w tył głowy terapeuty, a terapeuta nie pozwala się zepchnąć.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 8. 
„Przepychanie się nawzajem” (zdj. 11)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siada z wyprostowanymi kończynami dolnymi (tzw. siad prosty), dłonie oparte o podłogę. Terapeuta siada za dzieckiem w takiej samej pozycji i opiera się plecami o dziecko.
• Ruch: Dziecko siedzi nieruchomo, a terapeuta zgina kończyny dolne w stawach biodrowych i kolanowych i odpycha się rękami od podłoża, tak aby przepchnąć dziecko na drugą stronę sali. Następnie dziecko przepycha terapeutę w taki sam sposób.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 9. 
Przenoszenie ciężkich przedmiotów, np. butelek z wodą  (zdj. 12)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko stoi, kończyny górne wyprostowane, ułożone wzdłuż ciała, a w dłoniach trzyma butelki z wodą lub ciężarki.
• Ruch: Dziecko musi przenieść ciężkie przedmioty z punktu „A” do punktu „B”.
• Pozycja końcowa: Dziecko odkłada przedmioty na podłogę.
   

Ćwiczenie 10. 
Podnoszenie do góry ciężkich przedmiotów (zdj. 13)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko leży na brzuchu, czoło oparte o matę. Kończyny górne wyprostowane i ułożone przed sobą, w dłoniach dziecko trzyma butelki z wodą lub hantle.
• Ruch: Unoszenie do góry butelek z wodą/hantli, utrzymanie ich w górze przez kilka sekund (3–5) i odłożenie na matę.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 11. 
„Wałkowanie” (zdj. 14)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko leży na brzuchu. Kończyny górne wzdłuż tułowia, a kończyny dolne wyprostowane. Terapeuta układa roller na wybranej części ciała dziecka.
• Ruch: Dociskając roller, terapeuta przesuwa go po dziecku od stóp do końca barków.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 12.
 „Masaż” uciskowy (zdj. 15)

• Pozycja wyjściowa: Terapeuta swoimi dłońmi chwyta np. kończynę górną dziecka.
• Ruch: Terapeuta swoimi dłońmi dociska kończynę górną lub dolną dziecka lub/i plecy, barki głowę itd.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 13.
Docisk stawowy (zdj. 16)

• Pozycja wyjściowa: Terapeuta chwyta swoją dłonią dłoń dziecka, a drugą chwyta w okolicy nadgarstka.
• Ruch: Terapeuta swoją dłonią kilkukrotnie dociska dłoń dziecka.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
   

Ćwiczenie 14. 
Docisk piłką (zdj. 17)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko leży na brzuchu. Kończyny górne wzdłuż tułowia, a kończyny dolne wyprostowane. Terapeuta układa piłkę na wybranej części ciała dziecka.
• Ruch: Terapeuta, dociskając piłkę, przesuwa ją po ciele dziecka od stóp do końca barków.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak końcowa.
   

Ćwiczenie 15. 
Bandażowanie (zdj. 18)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym, terapeuta trzyma bandaż elastyczny w swoich dłoniach.
• Ruch: Terapeuta bandażuje np. kończynę górną dziecka.
• Pozycja końcowa: Dziecko siedzi z zabandażowaną kończyną.
  Wskazówka: Możemy zabandażować równocześnie lub jeden po drugim kilka elementów ciała.

Ćwiczenie 16.
Dociskanie kolan do klatki piersiowej (zdj. 19)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko leży na plecach, kończyny górne wzdłuż ciała, kończyny dolne wyprostowane.
• Ruch: Dziecko ma za zadanie przyciągnąć kolana do klatki piersiowej i utrzymać je przyciśnięte rękoma przez kilka sekund.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak początkowa.
  Wskazówka: Jeżeli dziecko ma problem z dociskiem kolan do klatki piersiowej, terapeuta może zrobić to za dziecko, dociskając je.
   

Ćwiczenie 17. 
Przeciąganie liny (zdj. 20)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko i terapeuta siedzą skrzyżnie naprzeciwko siebie.
• Ruch: Naprzemienne przeciąganie liny poprzez przekładanie dłoni.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
  Wskazówka: Jeżeli nie mamy liny czy grubego sznurka, możemy użyć skakanki.
   

Ćwiczenie 18. 
Podskoki  (zdj. 21)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko stoi, kończyny dolne złączone, górne ułożone wzdłuż ciała.
• Ruch: Podskok do góry i mocne opadanie na ziemię.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
   

Ćwiczenie 19. 
Dotykowe pudełko  (zdj. 22)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym lub z wyprostowanymi nogami i trzyma pudełko.
• Ruch: Jedną dłoń wkłada do środka pudełka i bez patrzenia próbuje zgadnąć, jaki przedmiot znalazło.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
  Wskazówki: Można samemu wykonać takie pudełko.
   

Ćwiczenie 20. 
Szukanie przedmiotów w worku  (zdj. 23)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym. Trzyma worek z różnego rodzaju przedmiotami.
• Ruch: Dziecko jedną rękę wkłada do worka, a drugą trzyma worek, następnie bez patrzenia na przedmiot próbuje odgadnąć, co trzyma w dłoni.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
   

Ćwiczenie 21.
Zgniatanie piłeczek antystresowych, gniotków  (zdj. 24–25)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym i trzyma w dłoni gniotka.
• Ruch: Dziecko zgniata piłeczkę/gniotka raz prawą, raz lewą ręką.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
  Wskazówka: Można użyć ściskacza do rąk.
   

Ćwiczenie 22. 
Ćwiczenie dłoni z oporem  (zdj. 26A–C)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko siedzi w siadzie skrzyżnym, w dłoni trzyma żelowy przedmiot służący do rozciągania go palcami.
• Ruch: Dziecko rozszerza palce i utrzymuje tę pozycję przez kilka sekund.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
   

Ćwiczenie 23. 
„Taczka” (zdj. 27)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko leży na brzuchu, kończyny dolne wyprostowane, górne oparte dłonią o matę blisko ciała.
• Ruch: Terapeuta chwyta dziecko w okolicach podudzia, a dziecko unosi się na rękach do góry i następnie naprzemiennie porusza rękami do przodu.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
   

Ćwiczenie 24. 
Ćwiczenia z kettlem (zdj. 28A–B)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko leży na plecach z kończynami dolnymi zgiętymi w stawach kolanowych i biodrowych, stopy oparte o podłoże. W dłoniach na wysokości klatki piersiowej trzyma kettel.
• Ruch: Unoszenie kettla do góry, utrzymanie go chwilę w górze i opuszczenie.
• Pozycja końcowa: Dziecko leży.
  Wskazówka: Ciężar kettla należy dobrać do wieku i możliwości dziecka.
   

Ćwiczenie 25. 
Ćwiczenia z kettlem – wersja 2 (zdj. 29)

• Pozycja wyjściowa: Dziecko stoi, trzymając kettel w jednej dłoni.
• Ruch: Dziecko idzie, trzymając kettel w jednej dłoni.
• Pozycja końcowa: Taka sama jak wyjściowa.
  Wskazówka: Ciężar kettla należy dobrać do wieku i możliwości dziecka.
   

Zalecane są również wszystkie zabawy typu „masażyki wierszyki”, które polegają na tym, że dziecko leży na brzuchu, terapeuta palcem „rysuje” jakąś historyjkę, którą głośno opowiada dziecku, lub jakiś obrazek lub przedmiot, cyfrę, literę itd. Dziecko ma za zadanie zgadnąć, co terapeuta „narysował” na jego plecach. Można wykonywać te zabawy w różnych pozycjach (kiedy dziecko siedzi, leży czy stoi).

Podsumowanie

W naszych mięśniach, ścięgnach, wszelkich strukturach okołostawowych oraz w błęd­niku znajdują się receptory czucia głębokiego, dlatego też propriocepcja nazywana jest czuciem głębokim. Dzięki tym receptorom mamy możliwość odczuwania zmian pozycji ciała, danego ruchu, który wykonujemy, ciężaru naszego ciała lub pojedynczych jego elementów. Możemy również rozpoznawać przedmioty trzymane w ręku, niekoniecznie patrząc na nie. Jeżeli rozwój dziecka zostanie zakłócony, może dojść do nieprawidłowych reakcji adaptacyjnych na bodziec, co z czasem zacznie przeszkadzać w życiu codziennym zarówno dziecku, jak i jego otoczeniu. Należy wówczas skierować dziecko na terapię, która ma za zadanie wspomóc pracę układu nerwowego, a tym samym pomóc dziecku szybciej i adekwatnie reagować na zaistniały bodziec. Im bardziej dziecko angażuje swoje ciało podczas terapii, tym bardziej pobudza układ czucia głębokiego do pracy.

PIŚMIENNICTWO

1. Borkowska M., Integracja sensoryczna w rozwoju dziecka. Podstawy neurofizjologiczne, wydanie I, Harmonia Universalis, Gdańsk 2018.
2. Cichorz-Sadowska J., Zrozumieć dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej, „Sztuka Leczenia” tom XIV, 1–2, 2007, 25–33.
3. Grzybowska E., Propriocepcja – zmysł, który (nie zawsze) pozwala czuć siebie, „Integracja Sensoryczna” 1, 2013.
4. Kończewska-Murdzek Z., Murdzek-Wierzbicka M., Rozwój dziecka w łonie matki. Problematyka płodności i prokreacji, Fides et Ratio, 109–139.
5. Jokiel M., Romanowski L., Człowiek w przestrzeni – historia propriocepcji, „Acta Medicorum Polonorum” R. 4/2014, 100–108.
6. Maas V.F., Uczenie się przez zmysły, wydanie I, Harmonia Universalis, Gdańsk 2016.
7. Ayres A.J., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia, 2015.
8. Przyrowski Z., Kwestionariusz Rozwoju Sensomotorycznego, Empis, Warszawa 2014.
9. Odowska-Szlachcic B., Terapia integracji sensorycznej. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego. Zeszyt 1, wydanie V, Harmonia, Gdańsk 2016.