Zastosowanie testu funkcjonalnej oceny w praktyce

Tradycyjne badania zdolności motorycznych skupiają się na ocenie siły i mocy mięśniowej, zwinności oraz wytrzymałości. Wykonywane są często w sposób izolowany dla wybranych grup mięśniowych, przez co nie oddają rzeczywistych warunków ich pracy. Tego typu badania nie pozwalają jednoznacznie zweryfikować zdolności ruchowych, które są podstawą do rozwijania wzorców ruchowych w sporcie. Tę możliwość dają testy funkcjonalne takie jak FMS, który znalazł zastosowanie nie tylko w sporcie, ale także w ogólnej praktyce fizjoterapeutycznej [1].

Koncepcja FMS została opracowana przez Graya Cooka oraz Lee Burtona w 1995 r. Jednym z celów, dla którego system ten został stworzony, była chęć poprawy komunikacji i współpracy pomiędzy fizjoterapeutami i trenerami [2]. Functional Movement Screen umożliwia w prosty, przystępny i wymierny sposób ocenę jakości wzorców ruchowych oraz pozwala na identyfikację ewentualnych ograniczeń bądź asymetrii u pacjentów czy zawodników. Pracując na zaburzonych wzorcach ruchowych z pacjentem, można zmniejszyć ryzyko odniesienia kontuzji [1, 3].

Functional Movement Screen składa się z 7 podstawowych testów. Każdy z nich oceniany jest w czteropunktowej skali, a do ich wykonania potrzebna jest podstawa (5 × 15 × 150 cm), drążek, dwie poprzeczki oraz guma (zdj. 1). Testy te oceniają mobilność w stawach, elastyczność mięśni, stabilizację, koordynację i umiejętność zachowania równowagi [3]. Wykonywane są w odpowiednich pozycjach, podczas których zaburzenia w danym łańcuchu kinematycznym zostają uwydatnione [1]. U osób mających problemy z wykonaniem testów może dochodzić podczas aktywności ruchowej do powstania kompensacyjnych wzorców, które ograniczają maksymalne możliwości fizyczne, prowadząc do zaburzeń biomechanicznych i w konsekwencji do wystąpienia urazu.

Do FMS włączają się następujące testy:

1. głęboki przysiad (deep squat),
2. przeniesienie kończyny dolnej nad płotkiem (hurdle step),
3. przysiad w wykroku (in-line lunge),
4. ruchomość obręczy barkowej (shoulder mobility),
5. aktywne uniesienie wyprostowanej kończyny dolnej (active straight leg raise),
6. ugięcie ramion w podporze (trunk stability push-up),
7. stabilność rotacyjna tułowia (rotational stability).

Podczas każdego z testów osoba badana ma trzy próby. Ocenie podlega najlepszy wynik. Dokonuje się obserwacji ruchu badanego w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej, a każdy z wyżej wymienionych testów oceniany jest w skali od 0 do 3, gdzie:

• 3 pkt uzyskuje się w przypadku prawidłowo wykonanego testu bez wzorców kompensacyjnych,
• 2 pkt otrzymuje się za wykonanie prawidłowo testu, jednak z występującymi wzorcami kompensacyjnymi,
• 1 pkt oznacza niemożność wykonania testu,
• 0 pkt przyznaje się, gdy w trakcie wykonywania testu wystąpi ból [1, 4].

Badany może uzyskać maksymalnie 21 pkt. Wynik równy bądź mniejszy niż 14 sugeruje zwiększone ryzyko odniesienia kontuzji. Potwierdziły to wyniki badań przeprowadzone na amerykańskich Marines, zawodnikach NFL, piłkarzach nożnych oraz strażakach. Badania przeprowadzone przez Teyhena i wsp. stwierdziły wysoką powtarzalność u badających nowicjuszy [5, 6].