Fizjoterapia oparta na dowodach naukowych - wyzwanie dla współczesnej fizjoterapii

WPROWADZENIE

W procesie fizjoterapii wykorzystuje się wiele technik i narzędzi badawczych służących ocenie czynności układu ruchu. Stosuje się je zarówno w celach diagnostycznych, jak i dla weryfikacji postępowania terapeutycznego. Należy podkreślić, że interpretacja uzyskanych wyników istotnych od takich, które są efektem błędów pochodzących z różnych źródeł badawczych. Jedynie prawidłowo zaplanowane badania, płynące z nich wyniki i oparte na nich dowody naukowe są podstawą skutecznej i bezpiecznej praktyki klinicznej, tworząc główny filar fizjoterapii opartej na dowodach naukowych (evidence based physiotherapy – EBP) [15], która z kolei jest elementem szerszego pojęcia – medycyny opartej na faktach/dowodach naukowych (evidence based medicine – EBM) [14] (rys. 1). Pierwszy krok do EBP i EBM to obiektywizacja prowadzonych obserwacji, drugi to zastosowanie wiarygodnych narzędzi i metod badawczych.

OBIEKTYWIZACJA OCENY CZYNNOŚCI NARZĄDU RUCHU

Zgodnie z wymogami EBP i EBM podstawową rolę w uwiarygodnieniu prowadzonych badań pełni ich obiektywizacja [14, 15]. Sposobem na jej uzyskanie jest przeprowadzenie pomiaru i przyporządkowanie mu odpowiednich symboli umożliwiających porównywanie uzyskiwanych wyników. Najbardziej obiektywny jest pomiar, któremu przyporządkowuje się odpowiednie wartości liczbowe. Pomiar może jednak wykorzystywać także porządek semantyczny kategorii pojęciowych. Ten sposób wykorzystywany jest do opisu cech pozornie niemierzalnych, np. poziomu bólu. W medycynie można wyróżnić następujące kategorie obserwacji opisywanych przez pomiar: (1) pomiar cech biofizycznych obiektu, (2) pomiar biologicznych i biochemicznych składników płynów ustrojowych oraz (3) psychologicznych i socjologicznych determinantów zdrowia i choroby. W tym ostatnim przypadku głównym narzędziem stosowanym do pomiaru są testy psychologiczne bądź specjalnie skonstruowane kwestionariusze [14, 15, 18, 38].

Pomiaru cech biofizycznych dokonuje się przy wykorzystaniu zarówno prostych narzędzi pomiarowych (np. wzrostomierz lekarski), poprzez nieco bardziej złożone (m.in. inklinometry, skoliometry, systemy analizy postawy ciała oparte o fotografię cyfrową, podoskopy), do zaawansowanych technologicznie, jak systemy analizy ruchu czy elektromiografia (EMG). Za ich pomocą można dokonać pomiaru:

• cech morfometrycznych, np. wysokości ciała, masy ciała czy wielkości krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa,
• cech kinematycznych i dynamicznych (n...