Postępowanie terapeutyczne w leczeniu zarostowego zapalenia stawu ramiennego

Zarostowe zapalenie stawu ramiennego lub zamrożony bark (adhesive capsulitis; frozen shoulder syndrome) jest patologicznym stanem wynikającym z zapalenia torebki stawowej oraz błony maziowej, które prowadzi do sklejeń w obrębie powierzchni stawowych, a także zbliznowaceń i zwłóknień kompleksu więzadłowo-torebkowego. Częstość występowania zarostowego zapalenia stawu ramiennego waha się od 3% do 6% ogółu populacji [1], natomiast w przypadku osób z chorobami tarczycy oraz diabetyków dotyczy 10–38%. Choroba ta częściej występuje wśród kobiet pomiędzy 40. a 60. rokiem życia [2] i w 20–30% przypadków może mieć charakter obustronny [3]. Nieznacznie częściej zmiany mogą rozwijać się w obrębie stawu ramiennego kończyny niedominującej [4]. Etiologia choroby jest nieznana. Zgodnie z klasyfikacją ICD zarostowe zapalenie torebki stawowej może być podzielone na dwa rodzaje, w zależności od przyczyny. Wyróżnia się więc postać pierwotną, w której nie można wyodrębnić żadnej oczywistej przyczyny układowej lub urazowej oraz postać wtórną podzieloną na trzy podgrupy: układową, rzekomą i rzeczywistą [5] (zdj. 1).
Postać wtórna układowa jest bardziej powszechna u pacjentów z procesami chorobowymi o podłożu powiązanym z tkanką łączną. Postać wtórna rzekoma dotyczy tych pacjentów, u których patologia nie jest bezpośrednio związana z ramieniem, natomiast postać rzeczywista wtórna opisuje tę grupę pacjentów, u których występuje patologia struktur i tkanek stawu ramienno-łopatkowego [6–8]. 

Przebieg choroby

Reeves po przeanalizowaniu naturalnego przebiegu zamrożonego barku wyodrębnił trzy następujące po sobie fazy: bólu, sztywności oraz zdrowienia [9]. Hannafin i Chiaia opisali cztery fazy, uwzględniając zmiany artroskopowe, kliniczne oraz histologiczne [10] (schemat 1). Faza I, przedzarostowa, charakteryzuje się łagodnym rumieniem zapalnym błony maziowej. Pacjenci zazwyczaj prezentują łagodny ból w końcowym zakresie ruchu. Faza II, ostrego zarastania lub „zamrażania”, charakteryzuje się zgrubiałą i zaczerwienioną błoną maziową. Pacjenci zazwyczaj odczuwają duży dyskomfort i znacznego stopnia ból blisko końcowego zakresu ruchu. Faza III, włóknienia lub „zamrożenia”, charakteryzuje się słabszym zapaleniem błony maziowej, ale bardziej rozwiniętymi zwłóknieniami i adhezjami. Pacjenci zgłaszają znaczną sztywność z niewielkim bólem. W fazie IV, „rozmrażania”, obserwuje się znaczne restrykcje torebkowe bez zapalenia błony maziowej. Pacjenci w tej fazie prezentują bezbolesną sztywność i zakres ruchu, który stopniowo się poprawia. Łączny czas trwania wszystkich faz wynosi 12–42 miesięcy, przy średnim czasie 30 miesięcy. Dłuższa faza zamrażania może być związana z dłuższą fazą odmrażania. Pomimo przekonania, że dochodzi do samoistnego i spontanicznego wyzdrowienia, u ponad 50% pacjentów nawet do siedmiu lat po ustąpieniu głównych objawów ciągle mogą się utrzymywać umiarkowane dolegliwości bólowe i sztywność stawu ramiennego oraz związane z tym deficyty funkcjonalne [11].