Prawidłowe funkcjonowanie stawu kolanowego warunkowane jest właściwie działającymi mechanizmami zapewniającymi zarówno stabilność stawu w wyproście (przenoszenie obciążeń), jak i jego ruchomość (mobilność), która umożliwia poruszanie się w przestrzeni.

Stopy, bo o nich będzie mowa (oraz o ich relacji do miednicy) są pierwszą strukturą ciała mającą kontakt z podłożem. Ich funkcją jest podpieranie całego ciężaru ciała i reagowanie na wszelkie obciążenia i napięcia wynikające z konieczności stałego adaptowania się do zmieniającego się kształtu podłoża oraz reagowania na wszystko, co się dzieje we wszystkich strukturach ciała znajdujących się powyżej. Stopa jest również jednym z receptorów używanych do kontaktowania się z otoczeniem, czującym wibracje i temperaturę podłoża. W dzisiejszym świecie ten element funkcjonalności stopy jest bardzo słabo wykorzystywany, a wytwory współczesnej mody nie są dla nas łaskawe i nieułatwiają utrzymania pełnej funkcjonalności i zdrowia naszych stóp. Rola stopy dla reszty ciała jest nieoceniona i od jej prawidłowego funkcjonowania i ułożenia zależy to, jak funkcjonuje i układa się w przestrzeni reszta ciała. Celem artykułu było przybliżenie jednego z aspektów ułożenia stóp i ich relacji do tego, co się dzieje z miednicą poprzez powiązanie ich ze sobą przez dolną taśmę spiralną.   W przykładzie opisanym poniżej pokazano wykorzystanie koncepcji Anatomy Trains do tworzenia strategii zabiegowych w dolnej części ciała i wykorzystania jej do zmieniania relacji ułożenia stóp do miednicy. Pokazano, jak dolna taśma spiralna łączy ze sobą przód i tył miednicy z łukami stopy. Następnie prześledzono zależność napięcia i długości dolnej części taśmy spiralnej na wzorce ułożenia stóp i ich wpływ na przechylanie kości biodrowych. Na koniec omówiono sposób, w jaki można zmieniać ułożenie stóp i kości miednicy poprzez pracę manualną na dolnej części taśmy spiralnej. Oczywiście rozważania nie są pełne i nie odnoszą się do wszystsich elementów strukturalnych wpływających na ułożenie stóp i miednicy, ale dla potrzeb tego artykułu zawężono przedmiot rozważań tylko do struktur powierzchownych zawartych w obrębie taśmy spiralnej. Taśma spiralna to dwie heliktyczne pasma mięśniowo-powięziowe oplatające ciało. Ta ciągłość mięśniowo-powięziowa utworzona jest z mięśni powierzchownych. Przechodzi, przeplata się, a nawet ma wspólne elementy z trzema pozostałymi taśmami powierzchownymi: powierzchowną taśmą przednią (PTP), tylną (PTT) i boczną (TB). Śledząc przebieg jednej taśmy spiralnej, należy zacząć od prawej strony głowy mięśniem płatowatym głowy i szyi, następnie ponad wyrostkami kolczystymi dolnych kręgów szyjnych i górnych piersiowych przejść na mięsień równoległoboczny po drugiej stronie kręgosłupa, dalej pod brzegiem przyśrodkowym łopatki w mięsień zębaty przedni, który następnie wtapia się w mięsień skośny zewnętrzny. Naturalną ciągłością powięziową dla niego jest mięsień skośny wewnętrzny po drugiej stronie. W ten sposób prześledzony został przebieg górnej taśmy spiralnej od prawej strony głowy pod lewą pachą, wokół przedniej ściany brzucha aż do prawego biodra. Druga część taśmy spiralnej – dolna, stanowi główne zagadnienie niniejszego artykułu. Jeśli spojrzeć na nią z przodu, widać, jak rozpoczyna się na kolcu biodrowym przednim górnym i grzebieniu kości biodrowej mięśniem naprężaczem powięzi szerokiej. Biegnąc w dół, przechodzi w przednią część pasma biodrowo-piszczelowego, które powięziowo łączy się z mięśniem piszczelowym przednim. Znajdując się we wspólnej torbie powięziowej (przedziale przednim podudzia) z prostownikami palców i palucha, schodzi w dół pod troczkami, biegnąc do wewnętrznej część stopy i przyczepia się (lub bardziej – wtapia) w torebkę stawową i kości tworzące staw pomiędzy pierwszą kością śródstopia a przyśrodkową kością klinowatą. Dokładnie w tym samym miejscu od zewnętrznej strony stawu wtapia się w niego ścięgno mięśnia strzałkowego długiego, tworząc wraz z piszczelowym przednim „strzemię” biegnące pod stopą. Mięsień strzałkowy długi biegnie w jednej torbie powięziowej (w przedziale bocznym podudzia) z mięśniem strzałkowym krótkim i idąc w górę, dochodzi do głowy kości strzałkowej. Tu widoczne jest kolejne połączenie powięziowe mięśnia strzałkowego z głową krótką mięśnia dwugłowego uda, która łączy się z bardziej powierzchowną głową długą dwugłowego, biegnącą w górę aż do guza kulszowego. W ten sposób, śledząc przebieg dolnej części taśmy spiralnej, można przejść od przedniej i górnej strony miednicy, otaczając stopę od łuku przyśrodkowego do bocznego, następnie w górę do tylnej i dolnej strony miednicy. Warto zapamiętać z tego opisu, że taśma spiralna łączy przód miednicy, przechodząc pod stopą, z tyłem miednicy. Żeby lepiej sobie to wyobrazić, można wziąć w rękę pasek, sznurek lub taśmę Thera-Band® i przytrzymując ją z przodu na kolcu biodrowym przednim górnym, przeciągnąć ją pod stopą od wewnętrznego jej brzegu, wychodząc spod stopy do zewnętrznego brzegu i przytrzymując jego drugi koniec przy guzie kulszowym. Należy zwrócić uwagę, co się dzieje, kiedy pociągnie się w górę za koniec przyczepiający się do przedniej strony miednicy. Kolec biodrowy idzie w górę i w tył (przechylenie w tył lub kontrnutacja względem kości krzyżowej), pociągając za sobą łuk przyśrodkowy stopy w górę. Co się wówczas dzieje z tylną stroną miednicy? Guz kulszowy będzie przesuwał się w dół i w przód, pozwalając tylno-bocznej części taśmy spiralnej na wydłużenie się i przechylenie stopy na zewnątrz. Czyli pronacja stopy jednocześnie powoduje przechylenie kości biodrowej po tej samej stronie w przód i odwrotnie – poprzez przechylenie kości biodrowej w przód można wpłynąć na pronację w stopie. A co stanie się, kiedy w jednej stopie wykona się pronację, a w drugiej supinację? Pronacja prawej stopy, a supinacja lewej będzie powodowała przechylenie się prawej kości biodrowej w przód, a lewej w tył, czyli miednica jako całość wykona rotację w lewą stronę. Kiedy odwróci się strony i wykona pronację lewą stopą, a supinację prawą, miednica wykona rotację w prawą stronę. Znając tę zależność i przebieg taśmy spiralnej, można skutecznie zmieniać ułożenie stóp i miednicy pacjentów poprzez pracę na dolnej części taśmy spiralnej. STRATEGIA Co należy zrobić, kiedy stwierdza się rotację miednicy w lewą stronę połączoną z pronacją stopy prawej i supinacją stopy lewej? Przednia część taśmy spiralnej w prawej nodze będzie skrócona i jako warstwa powięziowa również opuszczona w dół. Tylna strona prawej taśmy spiralnej będzie natomiast wydłużona i napięta. Jednocześnie tkanka z nią związana będzie przesunięta w górę względem części przedniej. Działanie terapeutyczne polegać będzie na wydłużeniu, rozciągnięciu i przesunięciu ku górze przedniej części taśmy spiralnej, od przyśrodkowego łuku stopy po kolec biodrowy przedni górny. Na tylnej stronie należy pracować manualnie w poprzek włókien, poprawiając trofikę tych naciągniętych tkanek oraz przesunąć je w dół i dodatkowo można pracować nad ich siłą poprzez ćwiczenia wzmacniające. Odwrotnie należy działać na lewej stronie. Poprzez takie działanie można wpłynąć na powierzchowne przyczyny wpływające na ułożenie stóp i miednicy pacjentów. Poniżej kilka przykładowych technik, jakie można użyć do tego typu pracy: 1. Piszczelowy przedni Palpacja Mięsień piszczelowy przedni można znaleźć na przedniej części podudzia, przesuwając się palcami na zewnątrz od krawędzi kości piszczelowej. Idąc od dołu, można łatwo znaleźć jego ścięgno, wykonując silną supinację i zgięcie grzbietowe stopy. Pozwala to zobaczyć, jak mocne ścięgno mięśnia piszczelowego przedniego „wstanie” w przód od kostki przyśrodkowej i biegnie do pierwszej kości śródstopia i przyśrodkowej kości klinowatej. Podążając w górę za ścięgnem, można wyczuć brzusiec mięśnia piszczelowego przedniego znajdujący się zaraz obok brzegu kości piszczelowej i można za nim podążać aż do kłykcia bocznego kości piszczelowej. Technika na mięsień piszczelowy przedni (w prawej nodze) Pacjent leży na plecach z nogami wyprostowanymi. Terapeuta opiera się przedramieniem lub „miękką”, luźną pięścią (trzymając kontakt grzbietową stroną paliczków bliższych) nad kostką, gdzie splątane w troczki biegnie ścięgno mięśnia piszczelowego przedniego. Po uchwyceniu odpowiedniej warstwy powięzi otaczającej powierzchownie mięsień piszczelowy przedni należy zmienić kąt kierunku nacisku z do wewnątrz mięśnia na kierunek w dół i w górę, jednocześnie utrzymując kontakt z tą warstwą, przesunąć ją ku górze. Podczas przesuwania powięzi pacjent wykonuje zgięcie grzbietowe i podeszwowe, pomagając uwolnić powięź wokół mięśnia piszczelowego przedniego i całego przedziału przedniego podudzia.   2. Naprężacz powięzi szerokiej Palpacja To nieduży powierzchowny mięsień, szeroki na ok. 3 palce. Znaleźć go można pomiędzy górnymi włóknami mięśnia prostego uda a pośladkowym średnim. Żeby go znaleźć, należy zlokalizować kolec biodrowy przedni górny kości biodrowej. Następnie płasko położony palec przesunąć w dół i bocznie od kolca. Prosząc pacjenta o rotację wewnętrzną przy rozluźnionym biodrze, spowoduje się, że mięsień ten napnie się i fizjoterapeuta poczuje jego brzusiec pod palcem, biegnący w dół w kierunku przedniej i górnej części krętarza większego, który wtapia się następnie w pasmo biodrowo-piszczelowe. Technika na naprężacz powięzi szerokiej Pacjent leży na boku z nogą, na której pracuje fizjoterapeuta, na górze. Noga zgięta jest w stawie biodrowym i kolanowym. Należy ułożyć kość łokciową, pięść lub kostki palców w okolicy przedniej i górnej części krętarza większego kości udowej, chwycić odpowiednią warstwę powięziową mięśnia i angażując tkankę w górę w kierunku kolca biodrowego przedniego górnego, poprosić pacjenta o powolne wykonywanie ruchu wyprostu w stawie biodrowym. Kiedy ruch zaczyna powodować ból i napięcie u pacjenta, należy poprosić, aby zatrzymał się na chwilę i ponowił ruch, kiedy będzie on w granicach komfortu.   3. Pasmo biodrowo piszczelowe część przednia Palpacja Naprężacz powięzi szerokiej przechodzi (kierunek w dół boczej strony nogi) w przednią część pasma biodrowo-piszczelowego. Można je wyczuć jako zbitą i gęstą tkankę leżącą powierzchownie nad mięśniem obszernym bocznym. W okolicy kolana można łatwo wyczuć całe pasmo biodrowo-piszczelowe, które znaleźć można, przesuwając się w przód od ścięgna mięśnia dwugłowego uda. Chwytając za powięź szeroką i rolując ją po mięśniu obszernym bocznym, można prześledzić jej przebieg od kolana (a właściwie kości piszczelowej) po mięsień naprężacz powięzi szerokiej opisany powyżej.  Technika na pasmo biodrowo-piszczelowe Pacjent leży na boku z nogą, na której pracuje fizjoterapeuta na górze. Używając kości łokciowej jak smyczka skrzypiec, należy położyć ją na przedniej części pasma biodrowo-piszczelowego powyżej kolana, złapać kontakt z powierzchowną powięzią pasma biodrowo-piszczelowego i zacząć przesuwać się powoli w kierunku kolca biodrowego przedniego górnego. Pacjent powoli wykonuje niewielki ruch zgięcia i wyprostu w stawie kolanowym. 4. Mięsień dwugłowy uda i głowa krótka bicepsa Palpacja Mięsień dwugłowy składa się z dwóch części. Głowa długa biegnie od guza kulszowego w dół w stronę kolana i kończy się wspólnym ścięgnem z głową krótką na głowie kości strzałkowej. Układając pacjenta na brzuchu i zginając kolano, można wyraźnie zobaczyć ścięgno bicepsa biegnące z bocznej strony kolana do głowy strzałki. Podążając w górę aż do guza kulszowego, można wyczuć jego brzusiec i ścięgniste zakończenia. Głowę krótką można wyczuć, wsuwając palec pod ścięgno bicepsa po obu jego stronach. Znajduje się tam brzusiec głowy krótkiej biegnący od wspólnego ścięgna dwugłowego do kresy chropawej w 1/3 dolnej części kości udowej. Technika na głowę krótką bicepsa Pacjent leży na brzuchu. Palcami należy złapać kontakt z głową krótką bicepsa, wsuwając palce po obu stronach ścięgna mięśnia dwugłowego. Następnie należy poprosić pacjenta o powolne opuszczanie podudzia w dół, utrzymując kontakt z głową krótką. Jest to tzw. technika uszczypnij i rozciągnij, w której trzymając za włókna mięśnia zaangażowane w jednym kierunku, wykonuje się ruch w kierunku przeciwnym, w ten sposób rozciągając mięsień i powięź z nim związaną.   5. Mięsień strzałkowy długi Palpacja Mięsień strzałkowy długi bardzo łatwo wyczuć i znaleźć pomiędzy głową kości strzałkowej z kostką boczną. Na linii łączącej te dwa punkty kostne znajduje się mięsień strzałkowy. Wykonując pronację i zgięcie podeszwowe w tyle za kostką boczną, można również wyczuć jego ścięgno. Technika na mięsień strzałkowy długi Pacjent leży na boku z nogą, na której będzie pracować fizjoterapeuta, na górze. Noga jest zgięta w stawie biodrowym i kolanowym. Można podłożyć coś pod podudzie pacjenta dla większego komfortu. Palcami lub kostkami palców należy wybadać mięsień strzałkowy długi w okolicy pod głową kości strzałkowej i powoli przesunąć tkankę w dół podczas wykonywania przez pacjenta powolnego zgięcia podeszwowego i grzbietowego stopy. Przedstawiona tu koncepcja i analiza posturalna jest bardzo zawężona i nie uwzględnia ogromnej liczby innych struktur, które mogą mieć wpływ na ułożenie miednicy, kolan i stóp. Ponadto nawet w obrębie przedstawionej tu taśmy spiralnej można napotkać inne wzorce strukturalne, na jakie może ona wpływać i inne wariacje napięć i skróceń w obrębie tej taśmy. Dla potrzeb przekazania krótkiej, zwięzłej i jednocześnie przydanej klinicznie informacji konieczne było znaczne uprozczenie rozważania w powyższym tekście. Jednak użycie nawet tej prostej koncepcji może okazać się bardzo przydatne w codziennej pracy nad zmianą ułożenia ciała pacjentów. Jeżeli tego rodzaju sposób patrzenia na ciało był ciekawy dla Czytelnika, to zachęcam do pogłębiania wiedzy na temat koncepcji Anatomy Trains oraz metody terapii manualnej opartej o tę koncepcję, czyli KMI, których twórcą jest Thomas Myers.   WOJCIECH CACKOWSKI PT, BCSI, terapeuta KMI http://www.anatomytrains.pl/ www.anatomytrains.pl BIBLIOGRAFIA: Myers T.W. Anatomy Trains. 2nd ed. Churchill Livingstone Elsevier. Myers T.W. The Foot. Understanding the Arches. Massage & Bodywork Magazine, September/October 1997. Myers T.W. Knee and Thigh. Massage & Bodywork Magazine, November/December 1997. Myers T.W., Earls J. Fascial Release for Structural Balance. Lotus Publishing, Chichester, England 2010. Biel A. Trial Guide to the Body. 3rd ed. Books of Discovery, 2005. Netter F. Atlas anatomii człowieka. Elsevier 2006.

Artrogrypoza (arthrogryposis multiplex congenita – AMC) jest niepostępującym zespołem nerwowo-mięśniowym rozpoznawanym po urodzeniu. Charakteryzuje się przykurczami znacznego stopnia, osłabieniem i zwłóknieniem mięśni. Definiuje się ją jako zespół, w którym występują przykurcze w dwóch lub więcej obszarach ciała. Jest diagnozowana w jednym przypadku na 3000 urodzeń.

Marketing mix, czyli mieszanka marketingowa, to zespół czynników, którymi można oddziaływać na rynek. W jego skład wchodzą: produkt, miejsce sprzedaży, cena, reklama (promocja). W artykule omówiono cenę oraz jej wpływ na zwiększenie sprzedaży lub zmianę postrzegania usług fizjoterapeutycznych.

Jak powinien wyglądać gabinet przyjazny dzieciom? Na co zwrócić uwagę przy wyborze kolorystyki, akcesoriów i zabawek? Dzieci są przecież szczególnymi pacjentami w gabinetach fizjoterapeutycznych. Aby zadbać o komfort ich terapii oraz swojej pracy, warto zwrócić uwagę na kilka rzeczy już przy urządzaniu gabinetu.

Staw ramienny charakteryzuje się niezwykle skomplikowaną budową anatomiczną oraz największą ruchomością wśród wszystkich stawów w organizmie człowieka. Tak złożona struktura stawu ramiennego, będącego jednocześnie najważniejszym ogniwem biokinematycznym kończyny górnej, mimo że zapewnia jej ogromną funkcjonalność, naraża ją jednocześnie na występowanie różnego rodzaju dysfunkcji i urazów.

Zespół cieśni nadgarstka jest najczęściej występującą neuropatią nerwów obwodowych. Przyczyną wywołującą ten stan chorobowy jest przewlekły ucisk nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka [6]. Szacuje się, że w populacji polskiej występuje u 1,5% społeczeństwa [3].

Zespół cieśni nadgarstka jest wywołany długotrwałym niedokrwieniem i uciskiem nerwu pośrodkowego przebiegającego w kanale nadgarstka [5, 6], co prowadzi do miejscowego stanu zapalnego i zaburzenia przewodnictwa aksonalnego. Następstwem są upośledzenie krążenia krwi w naczyniach pnia nerwu oraz jego zwyrodnienie. Powoduje to zaburzenia czuciowe, ruchowe i wegetatywne w przebiegu unerwienia nerwu pośrodkowego [9].

Ból biodra u młodych dorosłych może stanowić wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. W badaniu i leczeniu należy brać pod uwagę czynniki predysponujące do powstawania objawów bólowych (m.in. rozwojowa dysplazja stawu, uraz lub jałowa martwica). U niektórych osób stwierdza się morfologiczne nieprawidłowości w kształcie kości udowej lub panewki. W ciągu ostatnich lat usprawnienie technik obrazowania oraz zwiększenie ich dostępności doprowadziło do lepszego zrozumienia patologii stawu biodrowego. Zastosowanie rezonansu magnetycznego umożliwiło szczegółową diagnozę tkanek miękkich (zaburzenia w obrębie obrąbka, chrząstki stawowej) powodujących ból biodra [1, 3].

Najpopularniejszą metodą walki z bólem jest zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Wynika to z dużej dostępności preparatów oraz znacznych nakładów finansowych na reklamę, które ponoszą firmy produkujące popularne środki przeciwbólowe. Spowodowało to, że osoby odczuwające ból niejako odruchowo sięgają po te produkty, bardzo często bez rozpoznania źródła schorzenia. Wynika to m.in. z niewystarczającej informacji, jaką uzyskują pacjenci w reklamach niesteroidowych leków przeciwzapalnych, których prosty przekaz podkreśla całkowite bezpieczeństwo zażywania tychże substancji i wyjątkowo szybki mechanizm działania trafiający w „źródło bólu”. Powoduje to brak powszechnej wiedzy o podstawowym wpływie substancji aktywnych wykorzystywanych w produkcji tych leków na organizm. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są inhibitorami cyklooksygenaz (COX) – enzymów, które pełnią funkcję informacyjną dla komórek. Zablokowanie COX powoduje blokowanie komunikacji komórkowej. Przekłada się to m.in. na ograniczenie odpowiedzi organizmu na stan zapalny. Zablokowanie COX zmniejsza reakcję obronną, co jest przyczyną mniejszego odczuwania bólu [1]. Niekontrolowane rozprzestrzenianie się inhibitorów COX w organizmie jest niekorzystne [2]. Pacjenci cierpiący na bóle różnego pochodzenia, często nie znając innych metod mogących przynieść im ulgę, stosują rozwiązania, które mogą maskować dolegliwość. Skuteczną alternatywą może być stosowanie metod fizykalnych. Niewątpliwą zaletą takiej terapii jest możliwość oddziaływania na przyczyny schorzeń. Wielu specjalistów z całego świata uważa, że metody te powinny być bardziej rozpowszechnione ze względu na swoją skuteczność i brak efektów ubocznych. Szczególne nadzieje pokłada się w magnetoterapii. Terapia zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości pomaga zwalczać wiele problemów zdrowotnych, nawet w przypadkach, w których medycyna konwencjonalna okazała się nieskuteczna [2]. Rozwój tej metody nastąpił po II wojnie światowej, a obecnie zyskuje coraz więcej zwolenników na całym świecie, ponieważ jest to terapia nieinwazyjna, bezpieczna, pozbawiona skutków ubocznych. Pole magnetyczne ze względu na zdolność swobodnego przenikania przez większość ośrodków z łatwością dociera do źródła dolegliwości, jednocześnie uśmierzając ból [2]. Właściwość ta odróżnia magnetoterapię od pozostałych metod fizykalnych, w których energia jest pochłaniana przez ośrodek. Charakter oddziaływania pola magnetycznego na organizm umożliwia głęboką penetrację tkanek. Na uwagę zasługuje fakt, że terapia zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości nie jest metodą termiczną, co umożliwia szersze zastosowanie w przypadku chorób neurologicznych, np. stwardnienia rozsianego. Za podstawowy mechanizm działania pola magnetycznego na struktury żywe uważa się oddziaływanie z jonami przemieszczającymi się w poprzek błony komórkowej. Wiele elementów budujących błonę komórkową wykazuje bowiem wrażliwość względem zmian w elektrochemicznym mikrośrodowisku komórki. Fizykochemiczne różnice w otoczeniu mogą w konsekwencji prowadzić do zmian w konformacji białek i lipidów odpowiedzialnych za funkcjonowanie komórek i przenoszenie informacji. Nawet pozornie niewielkie zmiany w potencjale błonowym mogą wywołać znaczące różnice w funkcjonowaniu komórki [3–5]. Dostępnych jest wiele doniesień potwierdzających pozytywny wpływ terapii zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości. Za dobrze potwierdzone działanie magnetoterapii uważa się efekty: przeciwbólowy, przeciwzapalny, regeneracyjny i angiogenetyczny. Najpowszechniejsze jest wykorzystanie magnetoterapii w przypadku schorzeń układu kostno-stawowego, nerwowego oraz w traumatologii. Fischer i wsp. w 2005 r. wykazali, że zastosowanie zmiennego pola magnetycznego w przypadku pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego znacznie obniża odczucie bólu. Podobne wyniki uzyskali Jacobson i wsp. (2001) w badaniu z wykorzystaniem podwójnie ślepej próby [6, 7]. W innym badaniu z zastosowaniem podwójnie ślepej próby działaniu zmiennego pola magnetycznego niskiej częstotliwości poddano pacjentów cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów. Wyniki potwierdziły wcześniejsze doniesienia o wywołanej wpływem zmiennego pola magnetycznego redukcji bólu oraz zwiększonej ruchomości stawów [8]. Korzystne efekty terapii zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości zaobserwowano również u pacjentów poddanych zabiegowi artroskopii [9, 10]. Magnetoterapia znalazła zastosowanie również w neurologii. Jak wykazały badania, pole magnetyczne poprawia stan zdrowia pacjentów w przypadku neuropatii cukrzycowej, po przebytym udarze mózgu i neuropatii nerwu promieniowego [11–13]. Potwierdzony efekt przeciwbólowy i regeneracyjny sprawia, że magnetoterapia jest chętnie wykorzystywana także w traumatologii. Do końca XX w. udokumentowano zastosowanie magnetoterapii w przypadku leczenia złamań u ponad miliona pacjentów na całym świecie. Skuteczność terapii wyniosła w przybliżeniu 80%, bez zgłoszonych komplikacji w przeciągu 20 lat. Skuteczność terapii zmiennym polem magnetycznym w zrastaniu trudnych złamań jest porównywalna z zabiegiem chirurgicznym. Poza korzyścią pacjenta, wynikającą z uniknięcia inwazyjnego zabiegu, istotne jest obniżenie kosztów leczenia [14]. Terapia zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości może służyć jako nieinwazyjna, bezpieczna i łatwa metoda walki z bólem i stanami zapalnymi. Jest typowana jako alternatywa dla NLPZ. Badania wykazały, że nie tylko łagodzi ból, ale ogranicza również stany zapalne, wpływając na przyczyny schorzeń [15]. Uzyskanie korzyści wynikających z prowadzonej terapii zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości jest uzależnione w dużym stopniu od sposobu prowadzenia zabiegu. Związane jest to z fizycznymi właściwościami pola magnetycznego. Wartość indukcji pola magnetycznego zmniejsza się wraz z odległością od źródła. Istotne jest też rozmieszczenie linii sił pola magnetycznego w sąsiedztwie aplikatora. Wygodę i skuteczność stosowania zabiegu zapewnia magnetoterapia miejscowa, w której aplikator przykładany jest bezpośrednio w miejsce oddziaływania. Polskim aparatem spełniającym powyższe kryteria jest urządzenie do terapii alternatywnej RezonMed, przeznaczone do terapii domowej. Jest to przenośny aparat, który umożliwia wyjątkowo precyzyjną aplikację, dzięki dedykowanemu rozwiązaniu generującemu pole magnetyczne. RezonMed jest kompaktowy – w jego obudowie mieści się zarówno sterownik, jak i aplikator. Takie rozwiązanie znacznie ułatwia prowadzenie zabiegów oraz umożliwia prostsze i bezpieczne stosowanie terapii poza gabinetem zabiegowym. Po rozpoznaniu schorzenia i wykluczeniu przeciwwskazań RezonMed można stosować w warunkach domowych. Stwarza to tym samym możliwość systematycznego i efektywnego uzupełnienia procesu leczenia. Urządzenie RezonMed wpisuje się rewelacyjnie w terapię prowadzoną w gabinetach fizjoterapii, jak również uzupełnia proces dochodzenia do zdrowia w domu pacjenta. Pacjent mając takie urządzenie, po odpowiednim poinstruowaniu przez fizjoterapeutę, może wykonać zabiegi w domu, na dodatek kilkukrotnie w ciągu dnia. Oszczędzając czas na dojazd do gabinetu, zwiększa jednocześnie efekt terapeutyczny”. (dr Jaremi Sciepurko). BIBLIOGRAFIA: Luo C., He M.L., Bohlin L. Is COX-2 a perpetrator or a protector? Selective COX-2 inhibitors remain controversial. Acta Pharmacol Sin 2005; 26 (8), s. 926–33. Markov M.S. Expanding use of pulsed electromagnetic field therapies. Electromagn Biol Med 2007; 26, s. 257–74. Basset C.A.L. Therapeutic uses of electric and magnetic fields in orthopedics. Biological Effects of Electric and Magnetic Fields. Academic Press, San Diego 1994; s. 13–48. Markov M.S. Electric current and electromagnetic field effects on soft tissues. Wounds 1994; 7, s. 143. Markov M.S., Colbert A.P. Magnetic and electromagnetic field therapy. Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation 2000; 14, s. 1–13. Fischer G., Pelka R.B., Barovic J. Adjuvant treatment of knee osteoarthritis with weak pulsing magnetic fields. Results of a placebo-controlled trial prospective clinical trial. Z Orthop Ihre Grenzgeb 2005; 143, s. 544–50. Jacobson J.I., Gorman R., Yamanashi W.S., et al. Low-amplitude, extremely low frequency magnetic fields for the treatment of osteoarthritic knees: a double-blind clinical study. Altern Ther Health Med 2001; 7, s. 54–64, 66–9. Shupak N.M., McKay J.C., Nielson W.R., et al. Exposure to a specific pulsed low-frequency magnetic field: a double-blind placebo-controlled study of effects on pain ratings in rheumatoid arthritis and fibromyalgia patients. Pain Res Manag 2006; 11, s. 85–90. Zorzi C., Dall’Oca C., Cadossi R., Setti S. Effects of pulsed electromagnetic fields on patients’ recovery after arthroscopic surgery: prospective, randomized and double-blind study. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2007; 15, s. 830–4. Benazzo F., Zanon G., Pederzini L., et al. Effects of biophysical stimulation in patients undergoing arthroscopic reconstruction of anterior cruciate ligament: prospective, randomized and double blind study. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2008; 16, s. 595–601. Sadurska K., Łukomaska E., Szwedek R., Wierusz-Wysocka B. Badanie skuteczności zabiegów z wykorzystaniem pulsującego pola magnetycznego w leczeniu neuropatii i angiopatii cukrzycowej. Baln Pol 1992; 34, s. 109–19. Woldańska-Okońska M., Czernicki J., Kaczmarek J. Wpływ impulsowego pola magnetycznego na przebieg rehabilitacji chorych po niedokrwiennym udarze mózgu. Baln Pol 1997; 39, s. 73–86. Pasek J., Cieślar G., Stanek A. i wsp. Magnetoterapia w leczeniu neuropatii nerwu promieniowego – opis przypadku. Baln Pol 2009; s. 295–9. Markov M. Can Magnetic and Electromagnetic Fields Be Used for Pain Relief. APS Bulletin 2002; 12 (1). Ganesan K., Gengadharan A.C., Balachandran C., et al. Low frequency pulsed electromagnetic field – a viable alternative therapy for arthritis. Indian J Exp Biol 2009; 12, s. 939–48.

Ból głowy pochodzenia szyjnego to wg Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy (International Headache Society – IHS) drugorzędowy, chroniczny, najczęściej połowiczny zespół bólowy, którego przyczyną jest zaburzenie w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa [1, 2].

Staw skroniowo-żuchwowy wraz z obszarem czaszkowo- -szyjnym, twarzoczaszką i układem nerwowym tworzy jednostkę funkcjonalną. W związku z budową istnieje funkcjonalne powiązanie pomiędzy stawami skroniowo-żuchwowymi z obu stron. Artrokinematyka zależy również od ustawienia zębów (zgryzu).