Urazy mięśni kulszowo-goleniowych u sportowców bardzo często są poważnym problemem klinicznym ze względu na przewlekłe, nawracające ponowne uszkodzenia, wyłączające sportowca z uprawiania dyscypliny na wiele miesięcy. Kluczowym elementem zarówno terapii, jak i profilaktyki urazów mięśni kulszowo-goleniowych jest korekta dysbalansu na poziomie kwadrantu dolnego. 

Otyłość definiuje się jako ogólnoustrojową przewlekłą chorobę metaboliczną wynikającą z zaburzenia równowagi między poborem i wydatkowaniem energii (zaburzenie homeostazy energetycznej organizmu). Jest to choroba o wysokiej zapadalności, która ze względu na swoje rozpowszechnienie stanowi bardzo poważny problem zdrowotny. 

Ból jest subiektywnym i przykrym dla człowieka doświadczeniem czuciowym i emocjonalnym związanym z uszkodzeniem tkanek. W dobie postępu medycyny pacjenci oczekują skutecznego leczenia przeciwbólowego, a podany lek powinien działać szybko i być bezpieczny.

Starzenie się populacji staje się wyzwaniem dla całego systemu opieki zdrowotnej i opieki społecznej, szczególnie w krajach rozwiniętych. Zwiększenie obciążenia szpitali może przełożyć się na wzrost nacisku na rehabilitację ambulatoryjną, a także domową.   

Urazy miękkich elementów stawu kolanowego są problemem dość często spotykanym w gabinetach fizjoterapeutycznych. Tego typu urazom sprzyjają wszelkiego rodzaju sporty zimowe oraz football. Poza sportowcami urazy tkanek miękkich dotyczą często również ludzi nieaktywnych fizycznie czy osób starszych. Jednym z urazów jest zerwanie więzadła krzyżowego przedniego. 

Zerwanie ścięgna Achillesa jest jedną z najczęściej występujących kontuzji w organizmie człowieka. Zwykle dochodzi do niej u osób w przedziale wiekowym od 30 do 50 lat. U mężczyzn występuje dziesięć razy częściej niż u kobiet. 

Problemy stawu rzepkowo-udowego są najczęstszą przyczyną bólu kolana pojawiającego się z przodu. Rzepka zwiększa siłę działania mięśnia czworogłowego poprzez wydłużenie ramienia dźwigni, co jest szczególnie istotne w końcowej fazie wyprostu. Dźwignia ta jest stosunkowo krótka, dlatego siły kompresyjne działające na rzepkę są duże, a zaburzenie toru jej przemieszczania skutkuje narastaniem zmian degeneracyjnych chrząstki stawowej.  Mówiąc o dźwigni, należy wziąć pod uwagę punkt podparcia, który na rzepce podczas ruchu zgięcia przemieszcza się z pozycji dystalnej do proksymalnej. Siła działająca na rzepkę zwiększają się wraz ze zgięciem, ale tylko do kąta ok. 80–90°, a następnie spada. Zdrowe kolano jest dobrze zaadaptowane do tego zwiększającego się obciążenia. Powierzchnia stanowiąca punkt podparcia wzrasta ze zgięciem, żeby osiągnąć maksimum przy ok. 90°. W tym punkcie chrząstka stawowa jest najgrubsza. Tak wysoce wyspecjalizowany mechanizm niestety szybko reaguje na choćby najmniejszą zmianę w rozkładzie sił podczas ruchu. Wszelkie zmiany wrodzone czy rozwojowe wpływające na kształt powierzchni, kontuzje czy inne czynniki działające na wzorzec ruchu oraz „timing” mięśniowy nie pozostają obojętne dla stawu. Opis przypadku Do przychodni zgłosiła się 35-letnia pacjentka z bólem lewego kolana. Na co dzień jest instruktorem tańca i dolegliwości uniemożliwiały jej prowadzenie zajęć. Ból pojawiał się podczas pełnego przysiadu (szczególnie w fazie wstawania), zaś pacjentka miała wrażenie „uciekania” rzepki do boku. Aktywne zgięcie i wyprost kolana (szczególnie w leżeniu tyłem) bez obciążenia dawało bolesne uczucie przeskakiwania (w zakresie ok. 30° zgięcia).  Wyprost i zgięcie kolana w pozycji siedzącej praktycznie nie wywoływały dolegliwości. Opis badania ultrasonograficznego (USG) oraz wykonane testy łąkotkowe wykluczyły ich uszkodzenie. Badanie wskazywało za to na lateralizację rzepki. Przy braku obrazu rezonansu magnetycznego (magnetic resonance imaging – MRI), w którym najłatwiej określić pozycję rzepki i kształt powierzchni stawowych, konieczne było posłużenie się badaniem klinicznym określającym położenie rzepki w stosunku do nadkłykci kości udowej (zdj. 1). Wykazało ono niewielkie boczne przesunięcie rzepki. Kompresja połączona z mobilizacją rzepki (niezależnie od kierunku) nie wywoływała dolegliwości bólowych. Zdj. 1. Plaster należy nalepić na wysokości nadkłykci kości udowej, wyznaczyć środek rzepki, a następnie odmierzyć centymetrem odległość po lewej i prawej stronie. W prawidłowo zbudowanym kolanie powinny być one równe. Pomiar należy wykonywać, gdy pacjent leży. Kolano powinno być zgięte do kąta 20°, a biodro w pozycji pośredniej (płaszczyzna poprzeczna). Mięsień czworogłowy powinien być rozluźniony   Podczas palpacji miejscem bolesnym okazał się przyczep więzadła pobocznego przyśrodkowego. Ruchy bierne w kolanie były w większości bezbolesne oprócz momentu wyprostu kolana (ok. 20–30°), w którym w pierwszym momencie wystąpiło bolesne „przeskakiwanie”. Przy kolejnych ruchach problem się nie pojawił. Pierwszą zastosowaną techniką była mobilizacja rzepki przyśrodkowo z kompresją [stopień IV++ wg koncepcji Maitland (mobilizacja z małą amplitudą ruchu wykonywana w oporze do końca zakresu ruchu)] jako terapia próbna. Ponowne badanie obu ruchów aktywnych nie wykazało różnicy po zastosowaniu tej techniki. Mobilizacja pod obciążeniem (zdj. 2) przyniosła niewielką ulgę podczas wykonywania przysiadu, ale testy po zakończonej terapii nie dały zmiany objawów. Zdj. 2. Mobilizacja rzepki w kierunku przyśrodkowym pod obciążeniem. Pacjent stoi, wykonując zgięcie do 30°, terapeuta klęczy z boku. Jedna dłoń obejmuje rzepkę nasadą, spychając ją przyśrodkowo. Druga ręka stabilizuje kolano pacjenta   Podczas drugiej terapii zwrócono większą uwagę na ustawienie kończyny dolnej podczas stania na jednej nodze i w czasie chodu. W pierwszym teście widoczne było delikatne uciekanie uda do rotacji wewnętrznej przy jednoczesnym ustawieniu stopy w ewersji. Przodostopie ustawiało się w przywiedzeniu. Podczas chodu zauważalna była nierównomierna praca tułowia (ruchy rotacji podczas szybszego chodu). Badanie ruchów biernych potwierdziło ograniczenie rotacji wewnętrznej (badanie w pozycji leżenia tyłem, 0° i 90° zgięcia) oraz przywiedzenia (test Obera).  Ograniczenie przywiedzenia spowodowane było napięciem pasma biodrowo-piszczelowego. Podczas palpacji stawu biodrowego bolesne uciskowo były okolice mięśnia gruszkowatego oraz tylna część pośladkowego średniego. Druga terapia obejmowała masaż funkcyjny wymienionych struktur (zdj. 3–5). Bezpośrednio po zastosowaniu wyżej wymienionych technik zmniejszył się wyraźnie ból podczas ruchu aktywnego bez obciążenia. W czasie przysiadu dolegliwości były niewiele mniejsze niż przed terapią.  Zdj. 3. Masaż funkcyjny mięśnia naprężacza powięzi szerokiej. Pacjent leży na prawym boku. Terapeuta stoi za pacjentem i podtrzymuje jego udo, trzymając drugą rękę pod kolcem biodrowym przednim górnym. Terapeuta pomaga kolanu przemieścić się w stronę stołu, wykonując jednocześnie ucisk na mięsień   Zdj. 4. Masaż funkcyjny mięśnia gruszkowatego. Pacjent leży przodem. Terapeuta stoi po lewej stronie, wykonując ucisk na mięsień, a jednocześnie rotację wewnętrzną w stawie biodrowym   Zdj. 5. Masaż funkcyjny mięśnia pośladkowego średniego (część tylna). Biodro zgięte do kąta 45°. Terapeuta wykonuje ruch przywiedzenia  i rotacji wewnętrznej z jednoczesnym uciskiem na mięsień   Podczas trzeciego spotkania badanie manualne dotyczyło ruchów stawu skokowego oraz stopy. Ograniczenie związane było przede wszystkim z ruchem inwersji. Zastosowanymi technikami terapii były mobilizacja stawu skokowego w kierunku inwersji (stopień IV++; zdj. 6) oraz masaż funkcyjny mięśni strzałkowych (zdj. 7). Powtórzono również techniki ze spotkania drugiego.  Zdj. 6. Mobilizacja stawu skokowego w kierunku inwersji. Pacjent leży przodem z kolanem zgiętym do 90°. Terapeuta chwyta od góry za kość piętową, a drugą ręką od spodu za przodostopie, wykonując ruch w kierunku inwersji   Zdj. 7. Pacjent leży na boku z kończyną dolną wyprostowaną w stawie kolanowym i stopą za leżanką. Terapeuta wykonuje ruch inwersji, jednocześnie uciskając na boczną część podudzia (na przebiegu mięśni strzałkowych)   Po trzeciej terapii pacjentka zauważyła wyraźną poprawę pod względem utrzymania równowagi w staniu na jednej nodze oraz zmianę charakteru dolegliwości podczas przysiadu. Nie było już nagłego bolesnego „przeskakiwania”. Ból stał się bardziej tępy i przewidywalny (wg słów pacjentki), co wiązało się z mniejszą obawą przed ruchem. Na kolejnej terapii skupiono się na ruchach miednicy i kręgosłupa podczas chodu. Ruchy aktywne oraz dokładniejsze badanie manualne wykazało ograniczenie rotacji okolic przejścia Th-L w stronę lewą oraz ograniczone zgięcie boczne w prawo odcinka lędźwiowego. Palpacja uwidoczniła napięcie tkanej wokół poziomów Th11-Th12 oraz Th12-L1.  Technikami leczenia były mobilizacja rotacji na tych poziomach (technika SNAG wg koncepcji Mulligana; zdj. 8) oraz masaż funkcyjny mięśnia czworobocznego po lewej stronie (zdj. 9). Badanie wykonane bezpośrednio po zastosowaniu tych technik wykazało dużą poprawę. Pacjentka zgłosiła uczucie dyskomfortu podczas przysiadu. W żadnej innej aktywności nie czuła bólu (stanie na jednej nodze, podskok itp.). Trudno jednoznacznie określić, jaki mechanizm stoi za tak wyraźną poprawą funkcji kolana po mobilizacji dolnej części Th i odcinka lędźwiowego kręgosłupa (wpływ na kontrolę motoryczną kręgosłupa i miednicy?), niemniej techniki te zostały włączone do terapii, a ćwiczenia kontroli ustawienia i ruchów tułowia i miednicy włączone do treningu medycznego, jaki ułożono dla pacjentki (zdj. 10–12). Obecnie pacjentka pozostaje pod stałą opieką. Korzysta przede wszystkim z ćwiczeń, sporadycznie udając się na terapię indywidualną. Wszystkie codzienne obowiązki wykonuje bez bólu, niewielki dyskomfort pojawia się jedynie po dłuższych wysiłkach, np. kilkugodzinnych zajęciach tanecznych. Zdj. 8. Mobilizacja do rotacji na poziomach Th11-Th12 oraz Th12-L1. Pacjent siedzi tyłem na leżance. Nasada dłoni terapeuty na wyrostku kolczystym górnego segmentu. Druga ręka obejmuje klatkę piersiową pacjenta. Terapeuta wykonuje mobilizację w kierunku dogłowowym z jednoczesną aktywną rotacją pacjenta. Druga ręka terapeuty wykonuje docisk na końcu zakresu ruchu   Zdj. 9. Pacjent leży na prawym boku. Terapeuta układa dłonie na mięśniu czworobocznym. Starając się chwycić mięsień, wykonuje ruch na zewnątrz, jednocześnie spychając miednicę i żebra tak, aby wywołać skłon boczny kręgosłupa   Zdj. 10. Pacjent w pozycji siedzącej. Uchwyt dokładnie naprzeciw mostka przez cały czas wykonywania ćwiczenia. Pacjent wykonuje rotację klatki piersiowej w stosunku do miednicy (kontrola koncentryczna i ekscentryczna tego ruchu)   Zdj. 11A–11B. Pacjent w leżeniu bokiem. Stopa ustawiona lekko do przodu w stosunku do linii tułowia. Pacjent wykonuje ruch depresji przedniej miednicy z jednoczesnym utrzymaniem klatki piersiowej w miejscu. Ruchoma ławeczka, na której leży pacjent, porusza się nieco w górę   Zdj. 11B   Zdj. 12A–12B. Przysiad na jednej nodze. Elastyczny materiał pod głową pierwszej kości śródstopia ma pomóc pacjentowi w napięciu mięśni kontrolujących ruchy inwersji i ewersji stopy. Należy poprosić pacjenta, aby docisnął piankę pod stopą, utrzymując staw skokowy w pozycji pośredniej, a następnie wykonał przysiad. Należy zwrócić uwagę również na pozycję miednicy   Zdj. 12B   mgr Anna Kuczkowska Przychodnia Rehabilitacyjna Fizjokoncept BIBLIOGRAFIA: Hengeveld E., Bangs K. Maitland’s peripheral manipulation. Elsevier Ltd. 2005.

Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego są grupą nowotworów rozwijających się w tkankach mózgowia i rdzenia kręgowego. Jedną z podgrup w obrębie omawianych nowotworów są glejaki, czyli nowotwory wywodzące się z komórek glejowych (pełniących funkcje podporowe, odżywcze oraz naprawcze dla neuronów).

Techniki mobilisation with movement są połączeniem wykonywanych jednocześnie przez terapeutę i pacjenta ślizgów z ruchami fizjologicznymi w leczonym stawie. Mogą służyć jako osobne narzędzie lecznicze lub współgrać w procesie leczenia pacjenta z innymi technikami manualnymi, np. mobilizacjami trakcyjnymi wg Kaltenborna, terapią metodą McKenziego czy leczeniem metodą torowania nerwowo-mięśniowego.

Problemy stawu kolanowego dotyczą szerokiego spektrum pacjentów. Może to być starsza osoba po operacji wszczepienia endoprotezy, zawodowy sportowiec z przewlekłym stanem zapalnym ścięgna rzepki czy dziecko z bólami przeciążeniowymi. Zagadnienia terapeutyczne rozszerzają się również dzięki rozwojowi technik operacyjnych. 

Skolioza definiowana jako boczne skrzywienie kręgosłupa to jednak trójpłaszczyznowa deformacja przekraczająca 10° kąta Cobba mierzona w płaszczyźnie czołowej na zdjęciu rentgenowskim (RTG). Traktowanie skoliozy jako skrzywienia jednopłaszczyznowego w terapii zamiast wielopłaszczyznowego odchylenia osi anatomicznej do osi mechanicznej kręgosłupa wywołuje wiele błędów fizjoterapeutycznych oraz brak efektu podjętej terapii.

Sauny cieszą się dziś dużą popularnością – są stosowane zarówno w odnowie biologicznej, medycynie sportowej, jak i fizjoterapii.