Neuroforma to innowacyjne wsparcie rehabilitacji neurologicznej – nowoczesna forma treningu ruchowego wykorzystująca elementy wirtualnej rzeczywistości. Specjalistyczne oprogramowanie pozwala na analizę parametrów ruchu oraz projektowanie różnorodnych ćwiczeń ruchowych i poznawczych.

Dłoń, ze względu na szerokie możliwości manipulacyjne, jest szczególnie trudna w terapii, a przywrócenie (całkowite lub częściowe) jej funkcji sensomotorycznych nie zawsze jest możliwe.

Urazy tkanek miękkich (potocznie zwane stłuczeniami, naderwaniami czy naciągnięciami) są najczęstszymi kontuzjami zarówno w sporcie, jak i w życiu codziennym.

Bardzo duże obciążenia treningowe, którym poddawani są sportowcy w dzisiejszych czasach, sprawiają, że niezbędna jest systematyczna kompleksowa kontrola. Dotyczy to nie tylko kontroli stosowanych metod i oddziaływań treningowych nakierowanych na osiąganie jak najlepszych wyników sportowych, ale także kontroli nastawionej na aspekt zdrowotny w procesie treningowym. Jest to istotne ze względu na nieustannie narastającą urazowość w sporcie na wszystkich szczeblach zaawansowania sportowego. Istnieje wiele metod analizy tych wszystkich czynników. Jedną z możliwości jest wykorzystanie metody Functional Movement Screen (FMS). To koncepcja siedmiu prostych testów ruchowych, które stanowią podstawę oceny funkcjonalnej sportowca.  W Polsce od kilku lat można zaobserwować fascynację społeczeństwa wszelkimi odłamami kolarstwa górskiego. Dyscyplina ta jest coraz bardziej popularnym i docenianym sposobem spędzania wolnego czasu. Zmaganie się z własnymi słabościami, ciągłe pokonywanie zmiennej natury i przeciwności pogody – tak w skrócie wygląda trening kolarstwa górskiego. Mimo iż uznawane jest za jedną z najcięższych dyscyplin sportowych, zyskuje coraz więcej zwolenników. Długie treningi wymagają bowiem bardzo dobrej kondycji fizycznej, samozaparcia i wytrzymałości. Wiele czasu trzeba poświęcić na kształtowanie cech motorycznych, szybkości i siły, na porządku dziennym są także częste mikrourazy i kontuzje.  Sport ten zapewnia jednak wiele korzyści. Dzień spędzony na rowerze to aktywny wypoczynek poprawiający wydolność fizyczną i funkcjonowanie układu oddechowego. W trakcie jazdy na rowerze wzrasta liczba uderzeń serca na minutę, przez co krew krąży szybciej, a organizm otrzymuje więcej tlenu. Szybszy obieg krwi w organizmie zmniejsza także ryzyko zakrzepów. Kolarstwo wspaniale wzmacnia kończyny dolne, daje lepsze poczucie równowagi, koordynacji ruchów, poprawia refleks. Bardzo ważne, choć często się o tym zapomina, są również kończyny górne, ich siła i koordynacja. Kończyny górne amortyzują nierówności terenu, odpowiedzialne są za kontrolę trakcji i prędkości (hamowanie, zmiana przełożeń), dzięki nim można uzupełnić brakujące w czasie wysiłku płyny. Znajdują się w ciągłym pogotowiu, reagując natychmiast na zmieniający się teren i pojawiające się trudności. Wreszcie, kolarstwo to solidna dawka adrenaliny, a na trudnych technicznie szlakach test na odporność i wytrzymałość.  Grupa kolarska Gomola Trans Airco to kolarze amatorzy, choć wielu z nich traktuje ten sport bardzo profesjonalnie. Dbają o systematyczne, dostosowane do własnych możliwości treningi, korzystają z pomocy indywidualnych trenerów układających im plany treningowe, opierające się na wynikach badań wydolnościowych, pamiętają o prawidłowej suplementacji oraz odnowie biologicznej, by utrzymać organizm w jak najlepszej formie. W listopadzie 2012 r. cała grupa kolarska została poddana ocenie funkcjonalnej za pomocą testu FMS – metody, która została stworzona i nazwana tak przez amerykański zespół naukowców kierowany przez Lee Burtona i Greya Cooka. Jest to proste narzędzie do oceny poziomu fundamentalnych wzorców ruchowych mówiących o podstawowych funkcjach motorycznych sportowca. Test ten umożliwia zarówno działania korekcyjne, jak i treningowe. Obejmuje 7 testów ruchowych wraz z 3 testami wykluczającymi:  1. Głęboki przysiad (deep squat) Cel: Obustronna ocena mobilności i stabilności w obrębie stawów biodrowych kolanowych i skokowych, a dzięki tyczce możliwa jest ocena mobilności obręczy barkowej. Znaczenie: Umiejętność wykonania prawidłowej próby wymaga pełnego zgięcia podeszwowego obu stóp, pełnego zgięcia stawów kolanowych i biodrowych, wyprostu w piersiowym odcinku kręgosłupa, zgięcia i odwiedzenia w stawach barkowych. 2. Przeniesienie nogi nad poprzeczką (hurdle step) Cel: Ocena funkcjonalna mobilności i stabilności całego łańcucha kinematycznego kończyny dolnej i tułowia. Znaczenie: Prawidłowe wykonanie wymaga stabilności i mobilności zarówno nogi podporowej, jak i mobilności kończyny przenoszonej nad płotkiem. Istotny jest pełny zakres wyprostu w stawie biodrowym, kolanowym oraz zgięcia grzbietowego stopy. 3. Przysiad w wykroku (in-line lunge) Cel: Funkcjonalna ocena mobilności i stabilności całego łańcucha kinematycznego kończyny dolnej (stawów biodrowych, kolanowych i skokowych) podczas asymetrycznej próby. Znaczenie: Prawidłowe wykonanie testu wymaga stabilności i mobilności nogi wykrocznej i zakrocznej w warunkach zamkniętego łańcucha kinematycznego – najważniejsza stabilność i ruchomość stawu skokowego. 4. Ocena mobilności obręczy barkowej (shoulder mobility) Cel: Funkcjonalna ocena mobilności i stabilności obręczy barkowej podczas łącznych ruchów sięgania (rotacji wewnętrznej z przywiedzeniem i rotacji zewnętrznej z odwiedzeniem). Znaczenie: Test wymaga pełnej mobilności podczas ruchów złożonych w obrębie kompleksu ramienno-łopatkowego. Zmianom długości mięśni towarzyszy nieprawidłowe ustawienie segmentów ciała (kość ramienna – łopatka), co ogranicza zakres ruchu ramienia. Test podrażnienia w okolicy podbarkowej (impingement syndrome) 5. Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi (active straight leg raise) Cel: Funkcjonalna ocena zakresu ruchu mięśni grupy kulszowo-goleniowej przy ustabilizowanej miednicy. Znaczenie: Poprawne wykonanie testu wymaga prawidłowego zakresu mięśni grupy kulszowo-goleniowej – zakres funkcjonalny. Testowane są w ten sposób m.in. gibkość mięśni zginających staw biodrowy (po stronie mającej kontakt z podłożem), aktywna stabilność mięśni tułowia. Test palce – podłoga – ocena ekscentrycznego zakresu pracy tylnej taśmy mięśniowej. 6. Pompka w podporze przodem (trunk stability push up) Cel: Ocena stabilności tułowia w płaszczyźnie strzałkowej podczas symetrycznej pracy ramion. Znaczenie: Prawidłowe wykonanie testu wymaga odpowiedniej siły mięśniowej ramion, stabilności tułowia w płaszczyźnie strzałkowej. Słaby wynik testu świadczy o słabej stabilizacji mięśni tułowia (kompleks miedniczno-lędźwiowy). Aktywny przeprost lędźwiowego odcinka kręgosłupa – jest to dodatkowy element tego testu, w którym sprawdza się dolegliwości bólowe lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Jeśli w takcie tej próby badany zgłasza ból w teście głównym, otrzymuje się 0 punktów.  7. Stabilność rotacyjna tułowia (rotational stability) Cel: Wielopłaszczyznowa ocena stabilności tułowia w połączeniu z niezależnymi ruchami kończyn górnych i dolnych. Znaczenie: Prawidłowe wykonanie testu wymaga stabilności tułowia w płaszczyźnie strzałkowej i poprzecznej podczas asymetrycznego ruchu kończyn górnych i dolnych. Słaby wynik świadczy o niewystarczającej pracy mięśni stabilizujących tułów (głównie kompleks miedniczno-lędźwiowy). Wyprost z pozycji klęku podpartego (tzw. skłon japoński).  Dodatkowym badaniem jest wykonanie ruchu globalnego wyprostu z pozycji klęku podpartego (tzw. skłonu japońskiego). Badany opiera się pośladkami o pięty z równoczesnym utrzymaniem dłoni na podłożu. Ocenia się prawidłowe ustawienie kręgosłupa i występowanie bólu podczas ruchu.  Głównymi zaletami testu są tylko 7 prostych ćwiczeń oceniających funkcjonalną jakość ruchu, sposób oceny motorycznej, prosta skala oceny jakości ruchu (0–3 pkt): 3 pkt – idealne wykonanie, 2 pkt – zadanie wykonane, ale ruch skompensowany, 1 pkt – niewykonanie prawidłowo ruchu, 0 pkt – ból podczas wykonywanego ruchu. Każda osoba badana w pierwszej kolejności poddana została rozgrzewce trwającej ok. 10 minut na rowerze stacjonarnym. Następnie kolarze zostali ocenieni w każdej z 7 prób wchodzących w skład testu FMS. Dodatkowo po wykonaniu wszystkich prób, w uzasadnionych przypadkach, zostali poddani wnikliwej analizie fizjoterapeutycznej – ocenie zakresu ruchów w stawach biodrowych (zgięcie, wyprost, rotacja wewnętrzna i zewnętrzna), próbie wykonania przysiadu obunóż i jednonóż. Dokonano oceny wysklepienia stóp oraz ogólnej sylwetki w celu wykrycia ewentualnych skrzywień kręgosłupa. Na podstawie danych wynikających zarówno z oceny FMS, jak i badań uzupełniających został opracowany trening funkcjonalny, który odbywał się raz w tygodniu przez 4 miesiące. Zgromadzone informacje pozwalają stwierdzić, że test FMS jest istotnym narzędziem w ocenie sportowców. Komplet testów oraz rzetelna obserwacja ruchów wykonywanych przez badaną osobę daje zbiór informacji mogących zmniejszać ryzyko bądź przeciwdziałać gromadzeniu się mikrourazów, które prowadzą do czasowej eliminacji zawodnika z życia sportowego, a w najgorszym wypadku – dyskwalifikują w ogóle. To baza informacji o słabych ogniwach organizmu. Stosowanie metody FMS pozwala wprowadzić aspekt zdrowotny w proces treningowy, a poprzez to zmniejszyć ryzyko urazu, jak również poprawić ekonomię ruchu oraz jego efektywność.   Zdj. 1. Rozgrzewka ogólnokondycyjna na rowerku stacjonarnym   Zdj. 2. Próba wykonania głębokiego przysiadu w płaszczyźnie strzałkowej   Zdj. 3. Próba wykonania głębokiego przysiadu w płaszczyźnie czołowej prawidłowo   Zdj. 3A. Próba wykonania głębokiego przysiadu w płaszczyźnie czołowej z kompensacją w obrębie  tułowia   Zdj. 4. Próba przeniesienia nogi nad płotkiem – pozycja pośrednia.  Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS   Zdj. 5. Próba przeniesienia nogi nad płotkiem – pozycja końcowa.  Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS   Zdj. 6. Próba wykonania przysiadu w wykroku – widok z boku i tyłu   Zdj. 7. Próba wykonania przysiadu w wykroku – widok z boku i przodu   Zdj. 8. Ocena mobilności obręczy barkowej   Zdj. 8A. Ocena mobilności obręczy barkowej – odstające łopatki.  Brak aktywności mięśnia zębatego przedniego – stabilizatora łopatki   Zdj. 9. Test wykluczający (tzw. test podrażnienia okolicy podbarkowej)   Zdj. 10. Test palce – podłoga   Zdj. 11. Próba wykonania aktywnego uniesienia wyprostowanej kończyny dolnej  – wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS   Zdj. 11A. Próba wykonania aktywnego uniesienia wyprostowanej kończyny dolnej – przykurcz  grupy kulszowo-goleniowej   Zdj. 12. Próba wykonania aktywnego podporu przodem   Zdj. 13. Test wykluczający – aktywny przeprost odcinka lędźwiowego kręgosłupa   Zdj. 14. Próba oceny stabilności rotacyjnej tułowia – faza I. Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS   Zdj. 15. Próba oceny stabilności rotacyjnej tułowia – faza II. Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS   Zdj. 16. Test wykluczający (tzw. skłon japoński). Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS   Zdj. 17. Badanie ruchomości stawu biodrowego – zgięcie, rotacja wewnętrzna i zewnętrzna   Zdj. 18. Ocena trójkątów talii, ustawienia kolców biodrowych tylnych górnych oraz ocena skrzywień kręgosłupa   Zdj. 19. Ocena symetrii, osi kończyny dolnej w przysiadzie obunóż i jednonóż   Zdj. 20. Aktywny przysiad na niestabilnym podłożu   Zdj. 21. Aktywny przysiad na niestabilnym podłożu w wersji utrudnionej   Zdj. 22. Aktywny przysiad na piłce rehabilitacyjnej (wersja dla najbardziej zaawansowanych)   Zdj. 23. Utrzymanie skorygowanej pozycji stojącej na niestabilnym podłożu z aktywną kontrolą mięśnia poprzecznego brzucha   Zdj. 24. Utrzymanie pozycji półprzysiadu w kształtowaniu wytrzymałości siłowej   Zdj. 25. Utrzymanie pozycji półprzysiadu w kształtowaniu wytrzymałości siłowej  z aktywną pracą kończyn górnych   Zdj. 26. Kształtowanie właściwej pozycji oraz ustawienia segmentów ciała w torowaniu pozycji przysiadu za pomocą systemu TRX – faza I. Różny stopień zaawansowania ze względu na ustawienie tułowia   Zdj. 27. Utrzymanie funkcjonalnego wykroku z elastycznym oporem zewnętrznym z wykorzystaniem systemu RIP TRX   Zdj. 28. Siłowa aktywizacja mięśni obręczy barkowej w funkcji ruchowej z wykorzystaniem systemu RIP TRX   Zdj. 29. Siłowa aktywizacja mięśni obręczy barkowej z kontrolą pracy mięśnia zębatego przedniego   Zdj. 30. Siłowa aktywizacja mięśni grupy pośladkowej w funkcji wyprostu w stawie biodrowym z wolnym obciążeniem   Zdj. 31. Siłowa aktywizacja mięśni grupy pośladkowej w funkcji wyprostu w stawie biodrowym z wolnym obciążeniem   Zdj. 32. Wzmacnianie stabilności w obrębie kompleksu ramienno-łopatkowego w globalnej funkcji ruchowej   Zdj. 33. Globalna aktywizacja systemu stabilności ciała na bazie modyfikacji tzw. jaskółki na niestabilnym podłożu   Zdj. 34. Kształtowanie wytrzymałości siłowej w funkcjonalnym wykroku na niestabilnym podłożu   Zdj. 35. Stabilizacyjna aktywizacja spiralnych taśm mięśniowych w obrębie tułowia z wolnym obciążeniem – pozycja wyjściowa   Zdj. 36. Stabilizacyjna aktywizacja spiralnych taśm mięśniowych w obrębie tułowia z wolnym obciążeniem   Zdj. 37. Stabilizacyjna aktywizacja spiralnych taśm mięśniowych w obrębie tułowia z wolnym obciążeniem   Zdj. 38. Siedem prób ruchowych wykonanych w koncepcji testu FMS (www.josephcoyne.com)   Zdj. 39. System oceny funkcji ruchowej  – koncepcja FMS (www.functionalmovement.com/fms_)   BIBLIOGRAFIA: www.functionalmovement.com/fms. www.josephcoyne.com. Cook G. Athletic body in balance. Human Kinetics, Champaign 2003. Cook G., Burton L., Kiesel K. Movement. Functional movement systems: screening, assessment and corrective strategies. On Target Publications, Santa Cruz, California 2010.  Clark M.A. Integrated neuromuscular stabilization training. National Academy of Sports Medicine 2001.  Haynes W. Core stability and the unstable platform device. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2004; 8, s. 88–103.  mgr JOANNA TIFFERT  Pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca w Zakładzie Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej, terapeuta w Centrum Synergia mgr PAWEŁ NIEWIADOMY Pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca w Zakładzie Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej mgr TOMASZ NOWACKI Pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca w Zakładzie Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej dr KRYSTYNA KWAŚNA Pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik Zakładu Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej Centrum Synergia – gabinet, który oferuje indywidualną fizjoterapię wg najwyższych standardów. Prowadzi go wyspecjalizowana i doświadczona kadra terapeutów, która stale podnosi swoje kwalifikacje na kursach i szkoleniach, a także uczestnicząc w licznych konferencjach i kongresach. Centrum Synergia to również placówka naukowo-szkoleniowa. Na co dzień współpracuje ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym, Akademią Wychowania Fizycznego w Katowicach oraz Wyższą Szkołą Bankową w Poznaniu. Terapeuci Centrum Synergia prowadzą wykłady i seminaria z zakresu profilaktyki zdrowia dla firm, fundacji, podczas festiwali i imprez masowych propagujących zdrowy styl życia oraz aktywność sportową dla każdego.

"Łańcuch jest tak silny, jak jego najsłabsze ogniwo." William James   Zestaw prostych testów FMS (Functional Movement Screen) daje możliwość odnalezienia najsłabszego ogniwa w łańcuchu kinematycznym i ukazuje nad czym powinno się pracować z pacjentem.     

Fizykoterapia poszukuje coraz to nowych form doskonalszej i skuteczniejszej terapii dla możliwie szerokiego grona pacjentów z różnego rodzaju dolegliwościami. Dzięki postępowi technologicznemu i stałym badaniom klinicznym udało się połączyć dwa niezależne do tej pory zabiegi fizykoterapeutyczne w jeden niezwykle skuteczny system terapeutyczny terapii łączonej fala uderzeniowa + laser biostymulacyjny wysokoenergetyczny. 

Uważa się, że stwardnienie rozsiane  jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności w grupie młodych osób dorosłych. Stanowi ono nabyte schorzenie neurodegeneracyjne ośrodkowego układu nerwowego o podłożu prawdopodobnie immunologicznym, charakteryzujące się stanami zapalnymi, demielinizacją (uszkodzeniem otoczek) włókien nerwowych oraz degeneracją połączeń nerwowych (aksonów). 

Dystonia zaliczana jest do grupy zaburzeń układu pozapiramidowego i stanowi jedną z form ruchów mimowolnych. Zespół objawów obejmuje utrwalone, powtarzające się, mimowolne ruchy mięśni, zazwyczaj skręcające, naprzemienne – mięśni agonistycznych i antagonistycznych, prowadzące do nieprawidłowej sylwetki ciała lub ruchu, często bolesnego.

Dolegliwości będące konsekwencją uprawianej dyscypliny sportowej występują po długim okresie pełnej aktywności – w przypadku jeździectwa po ok. 10 latach intensywnego treningu. Jedną z przyczyn wszystkich występujących zespołów bólowych kręgosłupa jest brak w szkoleniu jeździeckim treningu uzupełniającego, a przyczyną bólów pochodzenia reumatycznego w stawach barkowych, biodrowych, kolanowych i stawach ręki jest brak prawidłowej odzieży ochronnej i profilaktyki fizykalnej.

Ćwiczenia izometryczne polegają na zmianie napięcia, siły skurczu bez zmiany długości mięśni. Mogą być wykonywane samodzielnie przez pacjenta bądź z użyciem różnych zewnętrznych oporników, w tym ręki fizjoterapeuty. Ta prosta definicja przekłada się na prostotę i łatwość wykonania, dlatego w większości książek poświęca się im niewiele miejsca, opisując w zamian wiele skomplikowanych zestawów ćwiczeń i metod kinezyterapeutycznych. Jednak właśnie te z pozoru banalne skurcze izometryczne mają ogromny potencjał terapeutyczny przy relatywnie małym nakładzie pracy [1, 2].

Budzisz się rano i pierwsze co czujesz, to ból w karku. Już wiesz, że znów źle spałeś. Wstajesz i jeszcze przez kilkanaście dobrych minut doskwiera Ci nieprzyjemna sztywność mięśni. Z czasem trochę przechodzi, więc jesz śniadanie i siadasz do pracy – od roku pracujesz przecież na home office. Już po godzinie znów boli Cię kark, ramiona i nierzadko także lędźwie. Gdy się przeciągasz, słyszysz „strzykanie”. Wszystko wskazuje na to, że już najwyższy czas, aby pod lupę wziąć kręgosłup, który w czasie pandemii i związanej z nią ograniczonej aktywności fizycznej nie miał lekko. Jak odpowiednio o niego zadbać, by skutki epidemii były jak najmniej dokuczliwe?

Trzeszczki (ossa sesamoidea) to przeważnie owalne/okrągłe małe kostki występujące w kończynach górnych i dolnych. Powstają na podłożu chrząstki szklistej. Najczęściej wbudowane są w ścianę torebki stawowej bądź też w końcowe odcinki ścięgna lub mięśnia albo w obie struktury jednocześnie.